Տոքթ. Արմենակ Եղիայեան
(3 դեկտ. 2021)
***«[Պլինքըն] յայտնած է, որ չի գիտեր, եթէ Ռուսիա Ուքրանիա ներխուժելու որոշում տուած է» (էջ 10):
—Յայտնի օտարաբանութիւնն է՝ if կամ si, որ ահա դա՛րձեալ իր հերթական գլուխը կը ցցէ այս հիւրընկալ էջերուն վրայ, ուր եթէ-ին փոխարէն պէտք է ունենայինք թէ. «Չի գիտեր, թէ Ռուսիա… որոշում տուած է»:
***«Մոսկուա կիրարկած է միջոցներ, որոնք… արագ սկսելու կարելիութիւն պիտի տայ» (անդ):
—Տուողը միջոցներ յոգնակի ենթական է, ուրեմն՝ պիտի տան:
***«Եթէ այդ երկիրը յարձակի Ուքրանիոյ դէմ…» (անդ):
«Եթէ վերսկսի Ուքրանիոյ վրայ յարձակումներուն…» (անդ):
—Յարձակիլ կամ յարձակում՝ դէ՞մ, թէ՞ վրայ…
Մեր լեզուն կը յարձակի մէկուն կամ բանի մը վրա՛յ:
Անհեթեթ գաղափար է յարձակիլ մէկուն դէմ:
Մէկուն դէմ կարելի է կանգնիլ, մէկուն դէմ կարելի է խօսիլ, հակաճառել, յոխորտալ, մէկուն դէմ կարելի է ելլել, դնել, ըլլալ, ընդառաջ երթալ… սակայն ո՛չ յարձակիլ:
***«Կողմերը սկսած են բանակցութիւններու… առանց էական արդիւնքներու» (անդ):
—Արդիւնք բառը էական ածականով բնորոշելը այնքան ալ ընտիր ոճ մը չէ:
Այստեղ պէտք եղածը շօշափելի ածականն է՝ շօշափելի արդիւնք:
Բաց աստի, առանց նախադրութեան հետ յոգնակի խնդիր գործածել իմաստ չունի. եզակին կը բաւարարէ՝ առանց արդիւնքի: Երբ գոյական մը անորոշ առումով գործածուի, ան հաւասարապէս կը նշանակէ մէկ առարկայ եւ մէկէ աւելի առառկաներ:
Օրինակ՝ Ամերիկա ինքնաշարժ կ’արտադրէ (մէ՞կ հատ):
Լիբանան խնձոր կ’արտածէ (մէ՞կ հատ):
Այսօր ծիրան կերանք (մէ՞կ հատ):
***«Իրանի վրայ յարձակումը տարբերակ է, սակայն պէտք չէ ըլլայ առաջինը» (անդ):
—Այս պարագային ալ տարբերակ-ը յարմար չէ՝ յարձակումը բնորոշելու:
Շարադրողին ըսել ուզածը այլընտրանք բառն է:
«Տարբերակ» կը կոչենք նոյնատեսակ առարկաներէն մէկը: Մինչ «այլընտրանք» կը կոչենք այլատեսակ առառկաներէն մէկը: Եւ իրօք ալ Իրանի վրայ ռազմական յարձակումը անոր դէմ ծրագրուած այլատեսակ պատժամիջոցներէն մէկն է:
Ծանօթ.− Գնահատելի է, որ այստեղ եւս կիրարկուած է վրայ յետադրութիւնը՝ «Իրանի վրայ յարձակումը»: Մաղթելի է, որ կամաց-կամաց այս էջը շարադրողը ձերբազատի յարձակիլ բայի եւ յարձակում գոյականի հետ դէմ յետադրութեան սխալ գործածութենէն:
***«Թեհրան համաձայնած էր դադրեցնել իւրանիումի հարստացումը՝ արեւմտեան պատժամիջոցներու սառեցումին դիմաց» (անդ):
—Դիմաց-ը օտարաբանոււթիւն է՝ contre, against. պէտք է ըսել փոխարէն:
Ծանօթ.− «Իւրանիում» եզրը թաւագրուած է բնագրին մէջ, ինչպէս այդ կ’ընեն մեր թերթերը օտար բառեր կիրարկելու առթիւ՝ սպասելով անոր հայերէն համարժէքին: Սակայն այս եզրը այլեւս համամարդկային հնչեղութիւն ունի, ինչպէս «ալումինիում»-ը, եւ իմաստ չունի սպասել անոր հայերէն մէկ համարժէքի յայտնութեան: Թող որ ոչ մէկուն մտքէն կ’անցնի նման գիւտ մը ընել: Փոխարէնը՝ նախընտրելի է, որ «Ազդակ» ջանայ իր էջերը մաքրել այնտեղ հանգիստ արածող ու պարարտացող ռուսաբանութիւններէն, որոնք այստեղ աւեր կը գործեն եւ կ’արատածուին նաեւ ի սփիւռս:
***«Իրան երկու առաջարկ ներկայացուցած է…այժմ բանակցութիւններուն միւս կողմերը պէտք է ծանօթանան այդ փաստաթուղթերուն» (էջ 1):
—Բանակցութիւններուն-ը ոչ մէկ իմաստ ունի, թող որ ամբողջ նախադասութիւնը մութ է ու անվերծանելի:
Պէտք է ըլլայ «բանակցող միւս կողմերը», աւելի լաւը՝ «միւս բանակցող կողմերը»:
«այժմ միւս բանակցող կողմերը պէտք է ծանօթանան այդ փաստաթուղթերուն»:
***«Յոյսով եմ, որ մենք բոլորս, որոնց կարգին նաեւ Ռուսիան, կրնանք միասին աշխատիլ» (անդ):
—«Մենք բոլորս» առաջին դէմքի յարաբերեալին կարելի չէ երրորդ դէմքի որոնց յարաբերական դերանունը յարադրել. այս երկուքը համատեղելի չեն: Պէտք էր այլ լուծում տալ կառոյցին. օրինակ՝ «Յոյսով եմ, որ մենք բոլորս, եւ մեր կարգին նաեւ Ռուսիան, կրնանք միասին աշխատիլ»:
***«Ազրպեյճանի սանձազերծած պատերազմին իբրեւ արդիւնք յառաջացած մարդասիրական հարցերուն…» (անդ):
—Այս «իբրեւ արդիւնք» կոչուած քստմնելի ռուսաբանութիւնը բռնած է կոկորդնէս, եւ թոյլ չի տար որ շնչենք հոս՝ սփիւռքի մէջ, ինչպէս բռնած էր ու է՛ հոն՝ հայրենիքի մէջ եւս: Ո՞ւր պիտի հասնի ասոր վերջը,− յայտնի չէ:
***«Այժմ Աֆղանիստան վերածուած է աշխարհաքաղաքական նոր խաղի մը համար պատրաստ երկրի մը` յատկապէս նկատի ունենալով այն իրականութիւնը, որ երկրին մէջ ի յայտ եկած է շրջանային իմաստով իր կշիռը պարտադրող նոր երկիր մը` Թուրքիան» (էջ 3):
— Այժմ Աֆղանիստան վերածուած է աշխարհաքաղաքական նոր խաղի մը համար պատրաստ երկրի մը` յատկապէս նկատի ունենալով այն իրողութիւնը, որ այնտեղ ի յայտ եկած է շրջանին մէջ իր կշիռը պարտադրող նոր դերակատար մը`Թուրքիան»: