Դասախօսը ներկայացուց պետականութեան եւ նոյնիսկ պետութեան բացակայութեան պետականակիր համակարգի հոլովոյթը` մեր թուականներէն առաջ հազարամեակները բաժնելով տարբեր փուլերու, կանգ առնելով միասնական պետութեան ձեւաւորման գաղափարին վրայ:
Նշելով իւրաքանչիւրին իւրայատկութիւնները` դոկտ. Ղազարեան լուսարձակներ կեդրոնացուց արաբական խալիֆայութեան շրջանի պետական համակարգին վրայ եւ զայն համեմատեց հիմնականօրէն բիւզանդական շրջանին հետ` ընդգծելով առաջինի պարագային պետականակիր բաղադրիչներու առաւել պահպանման երեւոյթը:
Վերլուծման ենթակայ էր Բագրատունեաց շրջանը, ուր կայ պատմագիտական տարբեր կարծիքներ թագաւորութեան, իմա` պետական համակարգի հիմնադրութեան թուականին շուրջ:
Ինչ կը վերաբրի Կիլիկիոյ շրջանին` իբրեւ հայրենիքէն դուրս հայկական պետականութեան հիմնադրավայր, դասախօսը յատուկ կերպով ընդգծեց Մլեհ իշխանին դէպի Արեւելք արեւելումը, որուն կայացման պարագային այլ ճակատագիր կ՛ունենար մեր պետականութւնը:
Հայ-թրքական հակամարտութեան գծով դոկտ. Ղազարեան օսմանեան եւ քեմալական վարչակարգերու ցեղասպանական միեւնոյն քաղաքականութեան պատմական փաստերու յիշատակումը կատարեց: Հաստատեց, որ անհրաժեշտ է աւելի ճանչնալ թշնամի պետութիւնները` ընդգծելով, որ թէ՛ Թուրքիոյ, եւ թէ Ազրպէյճանի պարագային կարելի չէ տարանջատել պետութիւնը հասարակութենէն` ցեղասպանական արարքներու մեղադրանքները միայն պետութիւններուն վերագրելով:
Այժմէական խնդիրներուն անդրադառնալով` դոկտ. Ղազարեան շեշտեց, որ Արցախը այն պատուարն է, որուն կորուստի պարագային թշնամին կը հասնի Երեւան: Տարածաշրջանային մակարդակով ան նկատել տուաւ, որ Մերձաւոր Արեւելքը` իբրեւ քաղաքակրթական բնօրրան, հիմնովին փոխուեցաւ քոչուոր տարրի ներխուժումէն ետք:
«Մենք` իբրեւ պետութիւն եւ ազգ, հայկական լեռնաշխարհի հոգեւոր սեփականատէրը պէտք է նկատենք մենք մեզ եւ աշխատինք այդ մեծ գաղափարը փոխանցել յառաջիկայ սերունդներուն, որքան ալ քաղաքական պայմանները դժուար տեսանելի դարձնեն նման հնարաւորութիւն մը», եզրափակեց դասախօսը:
Այնուհետեւ ծաւալեցաւ քննարկում հայ-թրքական խնդրին, ազգային պահանջատիրութեան հասարակական այսօրուան ենթահողին եւ արցախեան քառօրեայ պատերազմէն ետք ստեղծուած իրավիճակին մասին: Դասախօսութեան տեսագրութիւնը տեղադրուած է «Ազդակ»-ի լսարանի յատուկ եութուպեան էջին վրայ: