ՇԱՀԱՆ ԳԱՆՏԱՀԱՐԵԱՆ
Միացեալ Նահանգներու Կեդրոնական հետախուզական բաժանմունքի տնօրէնին այցելութիւնը Երեւան անհրաժեշտ լուսաբանումը չունեցաւ: Ենթադրութիւններ, մեկնաբանութիւններ անշուշտ հրապարակուեցան, այդուհանդերձ պաշտօնապէս ի՛նչ նպատակ ունէր այցելութիւնը, պարզաբանում չունեցաւ:
Այն երեւոյթը, որ ամերիկացի բարձրաստիճան պաշտօնատարը կ՛այցելէր Թիֆլիս, Երեւան եւ Պաքու, կը խօսի հարաւային Կովկասի մէջ Միացեալ Նահանգներու դերակատարութիւնը շեշտելու մասին: Ի վերջոյ Թիֆլիս-Երեւան-Պաքուն 3+3-ի երկրորդ բաղադրիչն է, եւ այցելութիւնը տեղի կ՛ունենար զուգահեռ 3+3-ի առաջին բաղադրիչին` Անգարա-Թեհրան-Մոսկուա Թեհրանի մէջ կայացած եռակողմ հանդիպումին:
Կայ ամերիկեան դերակատարութեան ընդգծումի հետեւողականութիւն կամ հեռաձայնային հաղորդակցութիւն Միացեալ Նահանգներու արտաքին գործոց նախարարին` անջատաբար Հայաստանի վարչապետին եւ Ազրպէյճանի նախագահին հետ:
Ապաշրջափակման նիւթը ընդհանուր առաջադրանք է խօսակցութեան հրապարակուած բաժինին մէջ: Հայաստանի ուղղութեամբ 9 նոյեմբերի յայտարարութեան 9-րդ կէտին առընթեր 8-րդ կէտի փոխանցումն է Պաքուին` ազատ արձակել հայ բոլոր ռազմագերիները:
Ալիեւին փոխանցուածին մէջ ուշագրաւ է այն, որ Ուաշինկթընը կ՛առաջարկէ իր պատրաստակամութիւնը` դիւրացնելու տարածաշրջանային հաղորդուղիներու բացման աշխատանքները:
Այս դերակատարութեան վերընդգծումի ամէնէն խօսուն փաստը երկուստեք փոխանցուած յստակ ուղերձն է առ այն, որ Միացեալ Նահանգներ կը շեշտեն Մինսքի խմբակի համանախագահութեան կարգավիճակի շրջանակներուն մէջ աշխատելու` Կովկասի մէջ խաղաղութիւն հաստատելու առաջարդանքով:
Այստեղ արդէն ապաշրջափակման գործողութիւններուն օժանդակելէն աւելի հեռու գացող քայլի նախանիշ է` Մոսկուային եւ Անգարային ուղղուած: Պարզ է ըսուածը: Հարցերու կարգաւորումը Մոսկուայի եւ Անգարայի մենաշնորհը չէ:
Հետաքրքրականը այն է, որ Պաքուի կողմէ շրջանառութեան մէջ դրուած է հերքում այն մասին, որ Պլինքըն – Ալիեւ հեռաձայնային հաղորդակցութեան ընթացքին չէ արծարծուած ԵԱՀԿ-ի Մինսքի խմբակի եռանախագահութեան հարցը:
Միացեալ Նահանգները եւ Թուրքիա – Ազրպէյճան հակասութիւնը շատ բացայայտ է այստեղ: Թուրք-ազրպէյճանական դաշինքը յայտարարելով, որ Արցախի հարցը լուծուած է, յայտարարած կ՛ըլլան ԵԱՀԿ-ի Մինսքի խմբակի համանախագահութեան կազմալուծման մասին, ինչ որ ուղղակի յայտարարեց նաեւ Մոսկուան:
Ամերիկեան դերակատարութեան վերաշեշտումի ուղերձները այստեղ կանգ չեն առներ անշուշտ:
Երեւանի մէջ Միացեալ Նահանգներու դեսպանը նախ կը փոխկապակցէ Երեւան-Անգարա եւ Երեւան-Պաքու ապաշրջափակման գործընթացները եւ ապա կը շեշտէ իր պետութեան պատրաստակամութիւնը գործնապէս (թեքնիքապէս) աջակցելու Հայաստանի Հանրապետութեան-Ազրպէյճան հաղորդուղիներու բացման աշխատանքներուն:
Դեսպանին բառերով. «Մենք այլընտրանք չենք տեսներ, քան հետամուտ ըլլալ եւ աջակցիլ Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի ջանքերուն` ուղիղ բանակցելու եւ փորձել հասնելու հակամարտութեան խաղաղ կարգաւորման: Եւ մենք կը պատրաստուինք կեդրոնացած մնալ անոր վրայ»:
Այստեղ կայ հետեւցնելիք քանի մը կէտ: Ուղիղ բանակցելու հրամայականը կ՛ենթադրէ նաեւ առանց միջնորդներու. այս պարագային առանց Մոսկուային, նաեւ անուղղակի` առանց Անգարային: Ապաշրջափակման աշխատանքներուն Ուաշինկթընը պատրաստակամ է գործնական իր աջակցութիւնը բերելու: Տակաւին. խաղաղ կարգաւորումը չէ կատարած, ուրեմն` արցախեան հակամարտութիւնը չէ լուծուած, ինչպէս կ՛ըսեն Պաքուն եւ Անգարան: Եւ ամէնէն ուշագրաւ բաժինը` այն, որ Ուաշինկթըն կը պատրաստուի կեդրոնացած մնալ խնդրի լուծման վրայ:
Այստեղ արդէն կայ որոշումի փոխանցում: Ներգրաւման նոր փուլ, որուն համար կը պատրաստուի Ուաշինկթընը:
Հարաւային Կովկասի իրադրային գործընթացներուն ամերիկեան ներգրաւման գործողութիւններու նոր հանգրուանի մը շեմն է, որ տեսանելի կը դառնայ այս ձեւով:
Հակառակ անոր որ բոլոր գլխաւոր խաղցողները կը խօսին ապաշրջափակման հրամայականին մասին, այդուհանդերձ գործընթացները կրնան առկախումի առաջնորդել որոշ համաձայնութիւններ: Օրինակ դժուար պիտի ըլլայ պատկերացնել ռուսական զօրքերու վերահսկողութեամբ բացուող հաղորդուղիներ, որոնք պիտի ստանան ամերիկեան գործնական օժանդակութիւններ:
Շահերու բախման նոր շրջափուլի մը շեմին է Հարաւային Կովկասը: