ՄԱԹԻԿ ԷՊԼԻՂԱԹԵԱՆ
Հալէպը պաշարուած էր 2012 թուականի կէսերուն, դժոխային օրեր էին, շատ մը թաղամասեր կրակի գօտիին մէջն էին, քաղաքը բաժնուած էր պետական եւ հակապետական ուժերու հսկողութեան տակ գտնուող հատուածներու, ընդդիմադիր ուժերը ընդհանրապէս Թուրքիոյ հանդէպ խանդավառ էին, ուրիշներ խուճապի մատնուած` կը գաղթէին:
Նոր Գիւղէն անցած պահուս, քաղաքական շաղակրատութիւններով զբաղած խումբի մը կողքին, պատին տակ նստած հայ ծերունի մը ցուցամատը գետինը ուղղելով` «այն թրքիէջ հոն» (Թուրքիոյ աչքը հոս է) կ՛ըսէր իր շուրջ գտնուող տեղացիներուն:
Պատերազմական այդ մթնոլորտին մէջ դարերու դաժան փորձառութիւն մը ապրած մեր ժողովուրդի պատգամը խտացուած էր այդ երեք բառերուն մէջ:
Օսմանեան տիրապետութեան չորս հարիւր տարուան ընթացքին որոշ խնամիական կապեր, նաեւ կրօնական զգացումներ թուրքին հանդէպ համակրանք մը ստեղծած են որոշ տեղացիներու մօտ:
Մեր յարաբերութիւններուն եւ ընձեռուած պաշտօնական առիթներուն ընթացքին մեր ճիտին պարտքը եղած է թուրքը «ճանչցնել» զինք սիրողին:
Վերջերս թրքասէր բարեկամս, որուն յաճախ խօսած եւ պատմած էի, սրտցաւօրէն հաստատեց տեսակէտս ակնարկելով նաեւ հայոց բախտաւորութեան` հիւրընկալ երկիրներուն վերաբերմունքին համար:
Անգլիական «Պի. Պի. Սի.» կայանի արաբական բաժինէն վերջերս դիտած էի հազուադէպ վաւերագրական լրատուութիւն մը` Թուրքիոյ մէջ սուրիացիներու հանդէպ ցեղապաշտութեան մասին: Երեք բանուորներու բնակած սենեակը հրկիզած էին, խանութներն ու աշխատանոցները յարձակումի կ՛ենթարկուէին, նոյնիսկ հանրակառքերու մէջ սուրիացիները կը խուսափին արաբերէն խօսելէ:
Բարեկամս աւելին գիտէր. բժշկական համալսարանի եօթը ուսանողներ յարձակած եւ դաշունահար սպաննած են դասարանին առաջնութիւնը խլած սուրիացի ուսանողը:
Յիշեցի եղեռաբախտ գրագէտ Ռուբէն Սեւակը, որ Զուիցերիայէն Թուրքիա վերադարձաւ` որպէս բժիշկ ծառայելու պատերազմող թուրք բանակին մէջ:
Կ՛իմանանք նաեւ, որ արտասահմանի մէջ սուրիացի յաջողած գաղթականներ աչքի փուշն են ինքզինք եւրոպացի կարծող վայրագ թուրքին:
Լրատուամիջոցները չնչին մասնիկ մը միայն կը ներկայացնեն սուրիական ճգնաժամի այս աղէտալի պատկերներէն, մինչ այսօրուան քաղաքական եւ համաշխարհային բեմի վրայ քաղաքագէտի, հաշտարարի, մարդասէրի համբաւ կը վայելէ ան:
Կեղծիքն ու անարդարութիւնը կը մնան քաղաքականութեան դափնեպսակը:
Հալէպ