ԹԱՄԱՐ ԳԱՍԱՊԵԱՆ
Ի՞նչ է յոբելեանը: Բառարանային իմաստով ան կեանքի մը կարեւոր հանգրուանի յիշատակութիւնն է: Յոբելեաններ կը նշուին զանազան նախաձեռնութիւններով` ժողովրդային ձեռնարկ, մեծարանքներ, լսարան, համերգ, հրատարակութիւն, եւ այլն… Անցնինք բառարանային իմաստէն խորքայինին. յոբելեանները ամէն բանէ առաջ պարտաւորեցնող են: Առ այդ, շնորհաւորելով Համազգային հայ կրթական եւ մշակութային միութեան 95-ամեայ գործունէութիւնը հայապահպանման բազմաթիւ բնագաւառներու մէջ` սոյն գրութեամբ պիտի անդրադառնամ այս ժամանակաշրջանի կարեւորագոյն մարտահրաւէրներէն մէկուն:
Համազգայինը իր հիմնադրութեան օրերէն կը ծաւալէ իր գործունէութիւնը ամբողջ սփիւռքի մէջ` նպատակ ունենալով «նոր սերունդին ընդհանուր կրթութեան կողքին, ջամբել հայեցի դաստիարակութիւն` փորձելով պահպանել ազգային գիտակցութիւնն ու մշակութային աւանդութիւնները հայրենիքէն դուրս ապրող ժողովուրդին մէջ»: Այսօր համաշխարհայնացման եւ արհեստագիտութեան զարգացման բազմազան ալիքներուն պատճառով, նոր սերունդներուն մօտ յառաջացող ապազգային մտածելակերպը տիրական է դժբախտաբար նաեւ մեր հայրենիքին մէջ:
Համազգայինը տարիներ շարունակ սփիւռքի մէջ կերտեց հոգեւոր հայրենիքը, այնքան ատեն որ իսկական հայրենիքը հեռու էր ու անհասանելի: Այսօր ստեղծուած այդ հոգեւոր Հայաստանը յաճախ կը չքանայ, երբ սփիւռքահայ երիտասարդը կ՛երթայ հայրենիք եւ բախում կ՛ունենայ դառն իրականութիւններու հետ: Հետեւաբար Համազգայինը մեծ դեր ունի կատարելիք «հայապահպանում հայրենիքի մէջ» բնաբանով:
Երեւանէն բացի, Արցախի եւ վերջերս նաեւ Գիւմրիի մէջ գրասենեակներ հաստատելով, Համազգայինը կը հաստատէ արդէն, որ իր դերը այլեւս միայն սփիւռքի մէջ չէ: Իսկ այժմ` գլխաւոր հարցը.
Ինչո՞ւ ոչ` նաեւ մերուիլ Հայաստանի կրթական համակարգին հետ: Տարիներու ընթացքին Հայաստան-սփիւռք կրթական բազմաթիւ խորհրդաժողովներու ընթացքին արծարծուած են զանազան նիւթեր, որոնք ցարդ մնացած են միայն ժողովական օրակարգերու սահմաններուն մէջ: Ժամանակն է թերեւս, որ Համազգայինը ստանձնէ այդ հարցերը համակարգողի դերը:
Այսօր պէտք է ընդունիլ, որ չկայ այլեւս Արեւելեան Հայաստան եւ Արեւտմեան Հայաստան հասկացողութինը (Այդ մէկը անշուշտ կը մնայ մեր Դատի մնայուն օրակարգը): Այսօր կայ մէկ ու միա՛կ Հայաստան, ուր անհրաժեշտութիւնը կայ ՃԵՄԱՐԱՆի մը:
Ճեմարան մը, ուր դասաւանդուի արեւմտահայերէնը մեսրոպեան (այժմ այսպէս կոչուած` աւանդական) ուղղագրութեամբ, ուր վերականգնին արեւմտահայուն կորսնցուցած հնչիւնները, ուր գործեն արեւելահայ եւ արեւմտահայ կրթական մշակներ միատեղ, ուր բիւրեղանայ լեզուն իր երկու ճիւղերով: Արեւելահայ գրականութիւնը դասաւանդուի հայրենի ուսուցիչներուն կողմէ, իսկ արեւմտահայ եւ սփիւռքահայ գրականութիւնը` համապատասխան ուսուցիչներուն: Ուր հայոց պատմութիւնը դասաւանդուի իրապաշտ եւ քննական մօտեցումով, մեր յաղթանակներն ու փառքի օրերը արժեւորելու, միաժամանակ մեր պատմական սխալները գիտնալու եւ զանոնք չկրկնելու գիտակցութեամբ:
Թող Համազգայինը ըլլայ ռահվիրան այսպիսի՛ դպրոցի մը հիմնումին: Դպրոց մը, ուր պիտի պահուին մեր ինքնութեան բոլոր երաշխիքները` լեզուն, պատմութիւնն ու մշակոյթը:
Ինչպէս նշեցի, այսօր փոխուած են մարտահրաւէրները: Բազմաթիւ հայ ընտանիքներ մասնաւորաբար Միջին Արեւելքէն ներգաղթած են Հայաստան` Սուրիոյ պատերազմին, Լիբանանի կացութեան եւ այլ պատճառներով: Ճեմարանի մը հիմնումը անկասկած որ կը շահագրգռէ նաեւ ներգաղթողներէն շատեր: Այո՛, նիւթականը շատ մեծ դեր կը խաղայ, բայց եթէ ժամանակին Համազգայինի ու Ճեմարանի հիմնադիրները իրենց նպատակը գերադասած են նիւթականէն եւ լծուած են գործի, ահա այսօր այդ ուղին շարունակելու ժամանակն է:
Համազգայինի Ճեմարանի բազմաթիւ շրջանաւարտներ արդէն հաստատուած են Հայաստան, կարելի է ա՛յդ փաղանգով սկսիլ գործի: Ուրեմն օ՛ն, դէպի 100-ամեակ, կրթական եւ մշակութային նորանոր իրագործումներով ու նուաճումներով: