Ֆրանսախօս երկիրներու միջազգային կազմակերպութեան գերաստիճանի նախագահութիւնը Մատակասքարը փոխանցեց Հայաստանին:
Հայաստան յառաջիկայ երկու տարիներուն պիտի նախագահէ Ֆրանսախօս երկիրներու միջազգային կազմակերպութեան գերաստիճանը:
Հինգշաբթի, 11 Հոկտեմբերին, գերաստիճանի բացման հանդիսութեան ֆրանսերէնով ելոյթ ունեցաւ հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան: Ստորեւ կը ներկայացնենք Փաշինեանի ելոյթին գլխաւոր բաժինները.
«Կը ցանկանայի նախ արտայայտել այն անսահման ցաւը, որն ինձ համակում է այս պահին, երբ մտածում եմ Շարլ Ազնաւուրի մասին, այնքան թանկ մի անձնաւորութեան, ով մեզնից հեռացաւ Հոկտեմբերի 1ին:
Այդ Մեծ անձնաւորութիւնը, ֆրանսերէնի դեսպանը, 100 տոկոսով ֆրանսիացի, բայց միեւնոյն ժամանակ 100 տոկոսով հայ, ինչպէս ինքն էր սիրում ասել, այնքան կը ցանկանար լինել մեր կողքին այսօր՝ ցոյց տալու համար իր նուիրուածութիւնն իր սիրելի երկու երկրներին՝ Ֆրանսիային եւ Հայաստանին, նաեւ Ֆրանկոֆոնիայի տօնը նշանաւորելու համար, որին ամբողջ կեանքում ծառայել է: Ֆրանսիական շանսոնի նրա գլուխ գործոցները, որոնք արդէն բազմաթիւ սերունդների են ուղեկցել եւ կ՛ուղեկցեն դեռ երկար, կը մնան մեր յիշողութիւններում:
Մենք սգում ենք, որովհետեւ սիրում էինք: Լինելով Հայաստանի եռանդուն պաշտպան, մեր երկրի դեսպանը միջազգային կազմակերպութիւններում՝ նա բարձր է պահել Հայաստանի անունն աշխարհում, եւ մենք յաւերժ երախտապարտ կը լինենք նրան դրա համար:
Նա հեռացաւ մեզնից, բայց այսօր ներկայ է մեր մտքերում:
Նրա յիշատակը մէկ րոպէ լռութեամբ յարգելու փոխարէն, խնդրում եմ նրա յիշատակը տօնելու համար ջերմ ծափահարութիւններով ողջունել Շարլ Ազնաւուրի յաւերժական ներկայութիւնը:
Ես եւ ողջ հայ ժողովուրդն ուրախ ենք Երեւանում հիւրընկալել ֆրանկոֆոն պետութիւնների եւ կառավարութիւնների ղեկավարների 17րդ գագաթնաժողովը:
Մաղթում եմ բարի գալուստ Հայաստան:
Քրիստոնէութեան բնօրրան, հազարամեակների պատմութիւն եւ մշակոյթ ունեցող յաւերժական Հայաստան, որն այս ամիս նշում է իր մայրաքաղաք Երեւանի հիմնադրման 2800ամեակը:
Իրական, ամուր ինքնութիւն, ստեղծարար էներգիա, դինամիկութիւն ունեցող Հայաստան, որն ապրել է 1915 թուականի Ցեղասպանութեան ողբերգութիւնը եւ այսօր առաջ է շարժւում՝ վստահ լինելով իր ապագայի համար:
Այս նոր Հայաստանը, որն առաջնորդւում է «Թաւշեայ յեղափոխութեան» գաղափարներով, այս քաղաքացիական եւ ժողովրդավարական շարժմամբ, որը առաջ է տարուել հայ երիտասարդների եւ կանանց կողմից, որոնց յաջողուել է ողջ բնակչութեան հետ կիսել իրենց «Միասին ապրելու» կամքը ազատ, արդար եւ համերաշխ հասարակութեան մէջ…
Հայաստանը հպարտ է Ֆրանկոֆոնիային անդամակցութեամբ, որը համագործակցութեան, երկխօսութեան եւ փոխանակումների մի ընդարձակ տարածք է, եւ բազմազանութեան եւ համերաշխութեան նկատմամբ յարգանքի մթնոլորտում Կազմակերպութեան անդամ պետութիւններին եւ կառավարութիւններին համախմբում է խաղաղութեան, ժողովրդավարութեան եւ մարդու իրաւունքների նկատմամբ յարգանքի շուրջ:
Մենք իրապէս հաւատարիմ ենք մեզ միաւորող այդ կապերի բնոյթին, որոնք այնքան լաւ բնորոշւում են «Ապրել միասին Ֆրանկոֆոնիայում» գաղափարախօսութեամբ: Նրանք միասին կազմում են այդ համընդհանուր բարիքը, այդ հարստութիւնը, որ մեզ համար կարեւոր է պահպանել ամէն գնով, այդ մեծ հնարաւորութիւնը ֆրանկոֆոն ողջ տարածքի համար…
Ատելութեան խօսքի եւ անհանդուրժողականութեան դրսեւորումների դէմ մենք ունենք բարոյական պարտաւորութիւն, ունենք դրանց հակադրելու «Ապրել միասին»ի արժէքներն ու սկզբունքները եւ համախմբուելու՝ դրանք կեանքի կոչելու համար:
Անկասկած, մենք պէտք է շարունակենք ամէն ջանք գործադրել բոլորիս կայուն մարդկային զարգացման ձգտումն ի կատար ածելու համար:
Այսպիսին է մեր կողմից առաջարկուող կոչը, որն իրենից ներկայացնում է հզօր ուղերձ յանուն Ֆրանկոֆոնիայի հիմնադիր հայրերի կողմից ժառանգուած խաղաղութեան, համերաշխութեան եւ մարդասիրութեան:
Երեւանի գագաթնաժողովն անդրադարձ կը կատարի նաեւ մեզ սպառնացող մի շարք մարտահրաւէրներին, ինչպիսիք են խաղաղութեանը, ժողովրդավարութեանն ու կայունութեանը վերաբերող հարցերը, ահաբեկչութեան եւ կլիմայական փոփոխութիւնների դէմ պայքարը կամ միգրացիայի հիմնախնդիրը, որոնք այդքան մեծ մարտահրաւէրներ են մեր մոլորակի համար: Մենք վստահ ենք, որ համամարդկային նշանակութեան այս մարտահրաւէրների դէմ լուծումները պէտք է գտնուեն բազմակողմ հարթակում, քանի որ միասնական եւ համաձայնեցուած գործունէութեամբ, միջազգային համագործակցութեան միջոցով կարելի է գրանցել յաջողութիւններ նշուած ոլորտներում:
Կը ցանկանայի յատկապէս ընդգծել ֆրանկոֆոն տարածքի հակամարտութիւնները եւ ճգնաժամերը, որոնց հանգուցալուծման համար Ֆրանկոֆոնիան զգալի ջանքեր է գործադրում: Դրանք ամէնից յաճախ ուղեկցւում են մարդու իրաւունքների եւ միջազգային մարդասիրական իրաւունքի լրջագոյն խախտումներով: Այն ժամանակ, երբ մենք պատրաստւում ենք նշել Ցեղասպանութեան յանցագործութիւնը կանխարգելելու եւ պատժելու մասին ՄԱԿի կոնվենցիայի ընդունման 70ամեակը, մեր պարտքն է կրկնապատկել մեր ջանքերը՝ կանխելու նոր ցեղասպանութիւնները, պատերազմական յանցագործութիւնները եւ մարդկութեան դէմ յանցագործութիւնները:
Այս հակամարտութիւնների հետեւողական գոյութիւնը նաեւ պարտաւորեցնում է մեզ վերահաստատել ճանաչուած միջազգային բանակցային ձեւաչափերի շրջանակում հակամարտութիւնների խաղաղ կարգաւորման մեր յանձնառութիւնը:
Դա նաեւ վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտութեանը, որի շուրջ բանակցային գործընթացն ընթանում է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի երեք համանախագահ երկրների՝ Ֆրանսիայի, Միացեալ Նահանգների եւ Ռուսաստանի համանախագահութեան ձեւաչափում: Խօսքը գնում է արդէն տասնամեակներ տեւող եւ բազմաթիւ տառապանքներ պատճառած հակամարտութեան մասին:
Հակամարտութիւնը հակադրութեան մէջ է դրել արդէն աւելի քան 25 տարի իր ինքնորոշման իրաւունքն իրականացնող Լեռնային Ղարաբաղին եւ Լեռնային Ղարաբաղի ընտրուած ներկայացուցիչների հետ երկխօսութիւնը մերժող Ադրբեջանին:
Մենք համոզուած ենք, որ Լեռնային Ղարաբաղը պէտք է որոշիչ ձայն ունենայ խաղաղ բանակցային գործընթացում, եւ իր կարգավիճակը պէտք է որոշուի՝ հաշուի առնելով Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի՝ իրաւական պարտադիր ուժ ունեցող կամարտայայտման իրաւունքը:
Միեւնոյն ժամանակ Լեռնային Ղարաբաղի համար առանցքային նշանակութիւն ունի անվտանգութեան հարցը: Վերջինս այնքան յաճախ է դարձել իր իրաւունքների ոտնահարման, խտրականութիւնների եւ վայրագութիւնների զոհ, որ երկխօսութեան մերժման եւ ուժի կիրառման կրկնուող փորձերը լուրջ վտանգի տակ են դնում Լեռնային Ղարաբաղի բնակչութեան ֆիզիկական գոյութիւնն իսկ:
Մենք հաւատում ենք, որ խաղաղութեանը միտուած մթնոլորտի ստեղծումն առանցքային է կարգաւորման գործընթացի առաջ մղման համար, եւ մեր ողջ ջանքերն ուղղուած են փոխվստահութեան միջոցների շուրջ արագ եւ համապարփակ համաձայնութիւնների ձեռքբերման խրախուսմանը, որոնք կենսական նշանակութիւն ունեն հակամարտութեան բոլոր կողմերի բնակչութիւններին խաղաղութեանը պատրաստելու համար»:
ՖՄԿ 17րդ գագաթնաժողովի բացման ելոյթներով հանդէս եկան նաեւ Ֆրանսայի նախագահ Էմանուէլ Մաքրոն, Գանատայի վարչապետ Ճասթըն Թրիւտօ, Ֆրանսախօս երկիրներու միջազգային կազմակերպութեան գլխաւոր քարտուղար Միքայէլ Ժան եւ այլ երկիրներու առաջնորդներ: