«․․․Օ՜, խաղատուն դարձած հայրենական մեր տուն,
Ցեխերի մէջ ընկած մագաղաթեայ մատեան,
Կախաղանի սիւնից կախուած անկախութիւն,
Մեր յոյս երազների խաւարակուռ պատեան․․․»:[1]
Սիլվա Կապուտիկեան
Ռուբէն Յովակիմեան
Անընդհատ պարտութեան փաստին անդրադառնալը՝ այն թնջուկի վերածելով, դառնում է շահարկում շատ նեղ ու խղճուկ նպատակների ծառայեցնելու սկզբունքով, քանի որ բոլորն են գիտակցում նրա ողբերգական ծաւալը եւ նրա անխուսափելիութիւնը, թերեւս տարբեր երանգներով: Անշուշտ, թերեւս կային այլ ելքեր եւ լուծումներ, բայց եղելութիւնից դասեր քաղել, ապա այն դարձնել յաւէրժական ողբ եւ ներքին պայքարի շարժառիթ՝ համազօր է չարիքի բազմապատկման: Շատ աւելի կարեւոր է զգուշանալ աւելին չկորցնելու, մինչեւ իսկ ճիշտ եւ խելացի միասնական քայլեր յայտնաբերելու պայմաններում, որոշ օգտակար լուծումներ գտնել: Փոխարէնը՝ լինում է հակառակը. Աւելանում են հրաժարականի կոչերը տարբեր կարեւոր կամ աննշան եւ ոչինչ չարածների կողմից՝ ունենալով մէկ հրահանգող, որ պղտոր մթնոլորտ ստեղծելուց բացի այլ բան չէ:
Մինչդեռ մեր եւ երկրի գոյութեան առաջնահերթ եւ կենսական պահանջը՝ ունեցած ներուժը հաւաքագրել ու ամբոխը իրար հետ համախմբելն է, որի հիմնական պայմանը իրար նկատմամբ ունեցած վերաբերմունքն է հասարակութեան մէջ գրաւած տեղի համեմատ, որ շատ հեռու է յարգալի հաւասարակշիռ լինելուց: Անհատական յաջողութիւնները իմաստալից են դառնում, երբ նրանք ծառայում են հասարակութեանը:
Մի փոքր իրատես լինելու պարագային նկատելի է, որ մեր երկրում բացակայ է՝ մեր բազում խնդիրներին լուծում գտնող ճակատագրական (providentiel) անհատը, կամ խումբը, ուստի, մեզ մնում է իրար միանալու տարբերակը, մինչդեռ արդի պայմաններում իրար գզելն ու կեղծ-շինծու զրպարտիչ լուրերի տարածումը դարձել է գործելակերպ:
Բամբասանքն ու զրպարտութիւնները համացանցի եւ պաշտօնական մամուլում այնքան շատ են ու բազմազան, որ դժուար է տարբերել կեղծը՝ ճիշտ ու շիտակից: Զարմանալի է, թէ ի՛նչ տրամաբանութեամբ ամէն մարդ իրաւունք է վերապահում դատախազի իրաւասութեամբ եւ առանց երկար-բարակ մտածելու մեղադրանք փակցնել ցանկացած անձի կամ պաշտօնեայի: Այս եւս դարձել է հաճոյքի կամ պայքարի մի տեսակ ու անյայտ է, թէ ե՛րբ կը դադարի: Յաճախ են բողոքներ լսուում, թէ թշնամին կեղծ լուրեր է տարածում մեր մասին, բայց մենք անում ենք նոյնը մեր ներքին դաշտում, առանց որեւէ մէկին խնայելու:
Թւում էր, թէ պատերազմը եւ նրա աղէտալի դադարը կը ստիպեն քաղաքական ուժերին՝ վերանայել իրար հանդէպ կեցուածքը՝ մերժելով գզուըրտոցի պահանջը, փոխարէնը ուղղելով առկայ ուժերը կորուստների վերականգնման եւ զարգացման: Առայժմ, սթափութեան, տրամաբանութեան նշոյլներ չեն երեւում, քանզի ամէն մարդ համարում է, որ ինքը ճիշտ է, եւ իր ձախողումները հետեւանք են արտաքին ու ներքին, դաւադրական գործօնների: Իշխանութիւնն ու ընդդիմութիւնը չեն հաշտուել այն մտքի հետ, որ քաղաքականութիւնը չի իրականացւում միայն սթափ հաշուարկներով, այլ նաեւ որոշ շեշտակի նուիրումով եւ վերջին երեք ամսուայ ընթացքին մէկ բառ չի հնչել համերաշխութեան կամ համախմբուելու եւ մի ելք գտնելու ուղղութեամբ՝ առանց անդրադառնալու, որ վտանգի տակ մեր գոյութիւնն է: Պէտք է վերակառուցել կարգապահ ու կազմակերպուած բարոյական սկզբունքներով հասարակութիւն: Ի՞նչ անել: Գնալով աւելի ակնառու է դառնում մօտ ապագայի մութ եւ անյայտ լինելը, քանի որ նախկին նախագահը անհանգստացած չէ իր դատապարտեալի հանգամանքով եւ փոխանակ զգուշանալու որեւէ անխոհեմ քայլ անելուց՝ ոչ միայն մտադիր է, այլեւ պատրաստուում է առաջին թեկնածուն լինել հաւանական արտահերթ ընտրութիւններին, անշուշտ յենուելով դատական վարչակարգի փտածութեանը, ինչպէս եւ ենթադրելով, որ վարչապետը չունի առանձնայատուկ յենարան եւ ինքը միակ փրկիչն է ու չկայ երրորդ անձ: Իրաւ է նաեւ, որ ժողովուրդը բերկրաթմբիրի մէջ լինելով, որոշ հիասթափութիւն ունեցաւ իր տնտեսական վիճակի համեմատ, որի պակասը լրացրեց ողբալի պարտութիւնը, գաղափարական սնանկութեան եւ ընդդիմադիր անուան տակ ռեւանշի ելած մարտիկների հետ մէկտեղ: Կարելի է ենթադրել, որ արտահերթ ընտրութիւնը նոյնքան վտանգ եւ հնարաւորութիւն է նախկինների համար, որքան զինեալ ապստամբութիւնը, ուտի ներկայ վիճակը՝ բոլոր թերութիւններով հանդերձ պահելը նախընտրելի է, թերեւս փոխելով թաւշեայ սկզբունքը, փորձել ի կատար ածել բարձրաձայն խոստումների գոնէ մի մասը եւ ճանաչել սեփական սխալները, որ նոր շունչ կը բերի: Չմոռանանք, որ «Իմ քայլ»-ի յեղաշրջումը ճիշտ էր եւ տեղին, առանց մի կաթիլ արեան, բայց ցաւօք՝ բոլոր կանխատեսումները կիսատ մնացին: Կարծում եմ ժամանակը նպաստաւոր է, որոշ շրջադարձ անելու եւ վերսկսելու ռազմական արդիւնաբերութեան զարգացումը ներդնել, ինչպէս գերճշգրիտ նշանառութեան լազերային սարքերը, որ նախկինում գործում էին մեր երկրում՝ բայց մոռացուեցին, անտեսելով նրա կարեւորութիւնը: Արմատաւորուած է այն համոզմունքը, որ Հայաստանին եւ Արցախին սպասւում են շատ բարդ ու ծանր օրեր, լաւ կը լինի, որ վարչապետը իր ֆեյսբուքեան գրառումները թողնի օգնականներին եւ զբաղուի կենսական առաւել լուրջ խնդիրներով:
6-2-21 – Սան Ռաֆաել
[1]Այս ողբը Կապուտիկեանը գրել է 2013-ին՝ ետ տալով Քոչարեանից ստացած «Մեսրոպ Մաշտոց» շքանշանը: