ՇԱՀԱՆ ԳԱՆՏԱՀԱՐԵԱՆ
Հայաստանի վարչապետին եւ Թուրքիոյ նախագահին միջեւ կայացած հեռաձայնային փոխշնորհաւորանքները լայն հնչեղութիւն ապահոված են եւ կը ձգեն այն տպաւորութիւնը, որ գործընթացը արագ է` արդիւնքներու յանգելու ուղղութեամբ:
Հեռաձայնային հաղորդակցութիւնը բեմադրուած է: Դժուար է պատկերացնելը, որ Ատհայի տօնի շնորհաւորանքին դիմաց Թուրքիոյ նախագահը արագօրէն պիտի մտաբերէր հայոց Վարդավառը եւ փոխադարձէր շնորհաւորանքը: Բեմադրութիւնը, ուրեմն, կը միտէր երկխօսութեան գործընթացի ընդգծումը կատարելու եւ շեշտելու խաբուսիկ հեռանկարայնութիւնը, մանաւանդ, որ պաշտօնական հաղորդագրութիւնը կը խօսի Ատհա-Վարդավառէն ետք Վիեննայի վերջին հանդիպումին ձեռք բերուած երկու համաձայնութիւնները. շուտով կեանքի կոչելու անդրադարձին մասին:
Այս բեմադրութեան մէջ կարեւոր այլ հանգամանք կայ, որ չի վրիպիր ուշադրութենէ: Հեռաձայնային հաղորդակցութեան նախաձեռնողը հայկական կողմն է: Նախաձեռնողականութիւնը այս պարագային անպայման խաղի կանոն ճշդողի հանգամանքին համազօր չէ: Նախաձեռնողականութեան գործօնը այս պարագային պարտուած կողմէն պահանջուած քայլի վերափոխուած է:
Այլապէս, երբ տակաւին ըստ մեր անվտանգութեան հայեցակարգային փաստաթուղթերուն Թուրքիան ո՛չ միայն Հայաստանի Հանրապետութեան, այլեւ ընդհանրապէս տարածաշրջանային մակարդակով սպառնալիք է, շնորհաւորանքի նախաձեռնութիւնը կը դարձնէ խիստ տարակուսելի:
Տակաւին. Անգարան կը շարունակէ փոխկապակցել Երեւանի հետ երկխօսութիւնն ու հայ-ազրպէյճանական բանակցութիւնները: Անգարան կը շարունակէ պահանջել «Զանգեզուրեան միջանցք»-ը` վերափոխելով դասական պայմանները. եւ մանաւանդ` արծարծել Հայաստանի Հանրապետութիւն – Թուրքիա սահմանագծումը:
Ըստ էութեան այս երեք պայմանները Անգարայի առաջ քշած դասական նախապայմաններու վերափոխուած տարբերակներն են:
Հիմա անցնինք Թուրքիոյ ունեցած դերակատարութեան` 44-օրեայ պատերազմը հրահրելու, Ազրպէյճանը զինելու եւ ահաբեկիչներ գործուղելու գործողութիւններով: Այս բոլոր տուեալները կրնան կապուիլ ռազմական յանցագործութիւններու ստուար թղթածրարի մը:
Ատհա-Վարդավառ շնորհաւորանքներուն առընթեր եւ անոնցմէ առաջ Ամերիկայի Հայ դատի յանձնախումբի աշխատանքով Միացեալ Նահանգներու Ներկայացուցիչներու Տան կանոններու յանձնաժողովի մօտ կ՛արծարծէր հիմնական երեք կէտ`
– Հայ ռազմագերիներու ազատ արձակում,
– Ազրպէյճանի ռազմական յանցագործութիւններու մասին հաշուետուութեան պահանջ,
– Սահմանափակել «Էֆ-16»-ներու վաճառքը Թուրքիոյ:
Այստեղ շեշտակիօրէն յստակ է Անգարայի դերը թէ՛ ռազմագերիներու շահարկումին եւ թէ՛ ընդհանրապէս պատերազմի ընթացքին գործադրուած զանազան տեսակի յանցագործութիւններուն մէջ:
Հայ դատի բանաձեւած պահանջներէն երկուքը կը վերաբերին Պաքուին, երրորդը` Անգարային, պարզ է ուղերձը: Անգարան է պատասխանատուն առաջին երկու կէտերուն, հետեւաբար Ուաշինկթընէն կը պահանջուի դիրքորոշուիլ:
Մէկ կողմէ նախաձեռնութիւն կ՛առնուի Թուրքիան ռազմական յանցագործի աթոռին նստեցնելու, միւս կողմէ նախաձեռնութիւն կը տրուի, կը պատուիրուի կամ կը պահանջուի Ատհայի տօնը շնորհաւորելու:
Շնորհաւորանքները պետութիւններու միջեւ օրինաչափ են եւ արարողակարգային: Անոնք տարբեր հանգամանքներու կրնան ձեւափոխուիլ, առկախուիլ կամ ընդհանրապէս տեղի չունենալ, երբ զուգահեռ ճնշող եւ պարտադրող քայլեր կ՛առնուին մէկ կողմէն:
Մանաւանդ երբ այդ կողմը պատերազմ սանձազերծած է եւ կը պատրաստուի պատերազմի արդիւնքներու հիման վրայ միակողմանի զիջումներ ձեռք ձգելու: