Երիտասարդ գիտնականի ամբիոն
Վռամ Մուղնեցյանը ֆիզմաթ. գիտությունների թեկնածու է (պաշտպանել է 2008 թ.-ին), աշխատում է Երևանի պետական համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետում՝ որպես գիտաշխատող: Թեկնածուական ատենախոսության վերնագիրն է` «Կիսահաղորդչային նանոառուցվածքների էլեկտրոնային և օպտիկական հատկությունների վրա փոխադարձ դիֆուզիայի և արտաքին դաշտերի ազդեցության տեսական ուսումնասիրություն»։
Իրեն գիտնական չի համարում, քանի որ «գիտության ինչ-ինչ հարցերի շուրջ ուսումնասիրություններ կատարել, դեռևս չի նշանակում՝ լինել գիտնական: Գիտության մեջ ինձ գրավող բազմաթիվ հանգամանքներից կնշեմ համամարդկայնությունը, ազնվությունը և նորը բացահայտելու հաճույքը»:
Նախասիրություններից նշում է լավ երաժշտությունը, զբոսանքը, գրականությունը խոհարարական ինքնագործունեությունը «և այն ամենը ինչը մեր կյանքին գեղեցկություն է ավելացնում»։
Վռամ, ի՞նչ գիտական խնդիրների վրա եք աշխատել։
Իմ կատարած գիտական աշխատանքների մասին կարելի է պատկերացում կազմել՝ ելնելով իմ հոդվածների ցանկից, որոնցից հիմնականները կարելի է գտնել համացանցում (տես օր. www.adsabs.harvard.edu): Աշխատանքները վերաբերում են կիսահաղորդչային նանոկառուցվածքների ֆիզիկական հատկությունների ուսումնասիրմանը: Այս կառուցվածքներն արդեն լայնորեն կիրառվում են թե՛ բժշկությունում, թե՛ ռազմական և տիեզերական տեխնիկայում, թե՛ ինֆորմացիոն տեխնոլոգիաներում և թե՛ պարզապես կենցաղում:
Միջազգային գիտական համագործակցություններից ի՞նչ կնշեք։
Մեր գիտական խումբը համագործակցում է մի քանի արտասահմանյան խմբերի ներկայացուցիչների հետ, որոնց շարքում կան մեր բնագավառում հայտնի գիտնականներ:
Իսկ ինչպե՞ս եք գնահատում ներքին համագործակցության մակարդակը։
Ներքին համագործակցությունը բավարար մակարդակի չէ, բայց դրա պատճառները հիմնականում օբյեկտիվ են, օրինակ՝ ֆինանսավորման պակասը, ինչն արգելակում է գիտական մեծ ծրագրերի նախաձեռնումը:
Ի՞նչ գիտական մրցանակներ և դրամաշնրհներ եք ստացել, որքանո՞վ են դրանք կարևոր։
Ներկայում իրականացնում ենք ԳՊԿ-ի կողմից շնորհված «Երիտասարդ գիտնականների աջակցության ծրագիր–2011»-ը: Այս ծրագրերի կարևորությունը կախված է դրանց ուղղվածությունից և փորձաքննության անաչառության աստիճանից:
Ձեր աշխատանքներում քանի՞ համահեղինակ է ընդգրկված, և ո՞րքան մասն է դրանցում Ձեր անձնական ներդրումը։
1-3 համահեղինակ: Դժվար է կոնկրետ գնահատական տալ ամեն մի համահեղինակի կատարած աշխատանքին, սակայն կարող եմ հաստատ ասել, որ մեր խմբում ամեն համահեղինակ ունի իր ուրույն ներդրումը գիտական այս կամ այն աշխատանքում:
Որո՞նք են Հայաստանում գիտության թերֆինանսավորման պատճառները։
Պատճառը, ամենայն հավանականությամբ, մեր երկրի ոչ ժողովրդավարական լինելու մեջ շահագրգիռ օտարերկրյա ուժերն են և դրանց կողմից սատարվող դրածոները, ովքեր զբաղեցնում են ամենաբարձր պաշտոններ: Արդյունքում ունենք ժողովրդավարության ցածր աստիճան, ոչ մրցակցային, հիմնականում ներմուծման վրա հիմնված, հետևաբար և ոչ գիտելիքահեն տնտեսություն: Լուծումն իհարկե ժողովրդավարության աստիճանի բարձրացումն է և տնտեսության իրական ազատականացումը։ Չնայած, իրականացման եղանակները չգիտեմ 🙂
Ի՞նչ կասեք մրցանակների ու խրախուսական մրցանակաբաշխությունների մասին։
Մրցանակները կդառնան գիտության զարգացումը խթանող հանգամանք, եթե դրանք խրախուսեն գիտության այնպիսի ոլորտներ, որոնց բերած օգուտի մասին կխոսեն նախապես կատարված խորը վերլուծությունները և որոնց մեջ կատարված կլինեն լուրջ ներդրումներ: Հակառակ դեպքում, այդ մրցանակների օգուտը միայն գիտության մասին խոսելու առիթ լինելն է:
Գիտական աշխատանքների լիարժեք գնահատականի համար ինչի՞ն առավելություն տալ՝ տպագրությունների քանակի՞ն, թե՞ հղումների թվին։
Ընդամենը կասեմ, որ հղումներն ավելի լավ են խոսում գիտնականի կատարած աշխատանքի որակի մասին:
Ինչպե՞ս կվերաբերվեք այն բանին, եթե մրցանակաբաշխություններում կիրառվի տպագրությունների ամսագրերի նորմավորված ազդեցության գործակիցը՝ ըստ բնագավառնեի, այսինքն` ազդեցության գործակիցը բաժանվի տվյալ բնագավառի առավելագույն ազդեցության գործակիցի վրա։
Լավ առաջարկ է, քանի որ տարբեր բնագավառներում ազդեցության գործակիցները տարբեր կերպ են ձևավորվում: Սակայն ազդեցության գործակիցը դեռևս շատ քիչ է՝ լուրջ հետևություններ կատարելու համար:
Փորձարարները բողոքում են, որ կիրառվող չափորոշիչներն անհավասար պայմանների մեջ են դնում տեսաբաններին և փորձարարներին, ու քանի որ մեզ մոտ նյութական բազան շատ վատ վիճակում է, ապա շահում են տեսաբանները։ Ի՞նչ կասեք այդ մասին։
Փորձարարական աշխատանքներին տրվող դրամաշնորհը պետք է այնքան գումար նախատեսի, որ փորձարարական խումբը կարողանա անհրաժեշտ սարքավորումներ ձեռք բերել: Երևի, դրամաշնորհի բյուջեն բոլորի համար նույնը չպետք է լինի: Բացի այդ, ես կարծում եմ, որ հատկապես փորձարարական գիտությունը միայն դրամաշնորհներով հնարավոր չէ զարգացնել: Այստեղ պետք է որոշակի ուղղություններ ընտրել ու մեծ ներդրումներ անել այդ ուղղությունների մեջ, հրավիրել լավագույն մասնագետների և այլն:
Ինչպե՞ս գնահատել կոլաբարացիաների շրջանակներում կատարված աշխատանքները։ h-ինդեսքն այս դեպքում օգտակա՞ր է։
Չեմ կարող պատասխանել: h-ինդեքսը երևի ամենալավ բանն է, ինչ ունենք ձեռքի տակ, սակայն դա էլ շատ հեռու է իդեալական լինելուց:
Գիտության ոլորտի զարգացման ի՞նչ ուղիներ եք տեսնում։
Ըստ երևույթին՝ գիտության կոմերցիալիզացիա արտասահմանում աշխատող հայ գիտնականների և տնտեսագետների ներգրավմամբ (հայերին կարելի է ներգրավել ավելի քիչ ծախսերով), երկարաժամկետ ներդրումներ: Ճիշտ քաղաքականություն իրականացնելու դեպքում, համոզված եմ, որ արտասահմանում աշխատող հազարավոր հայ գիտնականներ կվերադառնան հայրենիք:
Ինչպե՞ս եք վերաբերվում գիտնականների կողմից իրենց խնդիրների բարձրաձայնմանը։
Գիտությունն է մարդու համար, և ոչ թե մարդը գիտության 🙂 Մեր երկրին անհրաժեշտ են ոչ թե միայն էնտուզիաստներ, այլև լուրջ գիտական դպրոցներ, որոնց զարգացումը ենթադրում է լուրջ ֆինանսական ներդրումներ:
Վերջին տարիներին դրական միտումներ տեսնո՞ւմ եք։
Ցավոք, ներկայում իշխանությունների և գործարարների կողմից կատարվող քայլերն, ըստ իս, ավելի նման են ինքնագովազդի, քան սրտացավ վերաբերմունքի: Թե՛ պետությունը, և թե՛ իրենց գիտությանը սատարող հռչակած մեր գործարարները պատրաստ չեն՝ երկարաժամկետ ներդրումներ անելու գիտության մեջ:
Գիտական աշխարհում կա՞ կոռուպցիա։
Չեմ կարծում, որ այս խնդիրը լայն տարածում ունի: Գոնե մեր գիտական խմբում նույնիսկ դրա հոտը չկա: Համենայնդեպս, եթե կա այսպիսի խնդիր, ապա այն ավելի գլոբալ խնդիրների ածանցյալ է և ինքնըստինքյան կվերանա, երբ Հայաստանում սկսեն կոնկրետ վճարել կոնկրետ աշխատանքի դիմաց:
Իսկ գենդերային խնդի՞ր։
Կարծում եմ՝ գիտությունն այն ոլորտն է, որտեղ այս խնդիրը նվազագույն չափով է արտահայտված:
Ինչպե՞ս եք վերաբերում հետթեկնածուական կարգավիճակի (PostDoc) համակարգի Հայաստանում ներդնելուն։
Ոչ թե այդ համակարգը պետք է ներդնել արհեստականորեն կամ արագորեն, այլ պետք է ստեղծել այնպիսի պայմաններ (օրինակ, ինչպես սիրում են թմբկահարել մեր բարձրաստիճան պաշտոնյաները՝ գիտելիքահեն տնտեսություն), որոնցում կսկսեն հայտնվել այնպիսի գիտական կենտրոններ, որոնց հարկավոր կլինեն “PostDoc” կատարող եռանդով լի երիտասարդներ:
Հայաստանո՞ւմ եք պատկերացնում Ձեր մասնագիտական հետագա աճը, թե՞ արտասահմանում։
Հայաստանում՝ արտասահմանի հետ անմիջական համագործակցության պայմաններում:
Ձեր մաղթանքնե՞րը՝ հայկական գիտական հանրությանը։
Նորաթուխ թեկնածուներին, ովքեր առաջարկում են իրենց «միակ ճիշտ» լուծումները՝ գիտության զարգացման հարցում, կմաղթեի՝ դուրս գալ գիտնականի բարդույթից: Իսկ մյուսներին կմաղթեի վճռականություն, էնտուզիազմ և Հայաստանում լիարժեք գիտական կյանքով ապրելու հնարավորություն:
Մանե Հակոբյան