Երիտասարդ գիտնականի ամբիոն
Հարցազրույց ԵԳԱԾ մրցանակաբաշխության Ն. Ադոնցի անվան մրցանակի դափնեկիր Դավիթ Հայրապետյանի հետ
Դավիթ Հայրապետյանը Երևանի պետական համալսարանի Ընդհանուր հոգեբանության ամբիոնի դոցենտ է, հոգեբանական գիտությունների թեկնածու: «Ստեղծարարության զարգացման և անձնային առանձնահատկությունների դրսևորման օրինաչափությունները» թեմայով թեկնածուական ատենախոսությունը պաշտպանել է 2007-ին՝ «Հոգեբանության տեսություն և պատմություն» մասնագիտությամբ: 2010-ին ստացել է դոցենտի գիտական կոչում: Այժմ ՀՀ Սպորտի և երիտասարդության հարցերի նախարարության «Երիտասարդական միջոցառումների իրականացման կենտրոնի» (ՊՈԱԿ) տնօրենն է: Համատեղությամբ ԵՊՀ Ընդհանուր հոգեբանության ամբիոնի դոցենտ է, փորձարարական հոգեբանության մասնագետ և հիմնականում զբաղվում է հոգեբանական գիտության մի քանի ուղղություններով՝ Տնտեսագիտական հոգեբանություն, Մաթեմատիկական մեթոդները հոգեբանությունում, Որոշման ընդունման հոգեբանություն:
Նշենք նաև, որ բոլորովին վերջերս Դավիթ Հայրապետյանն արժանացել է Ն. Ադոնցի անվան մրցանակի (1-ին կարգ)՝ Երիտասարդ գիտնականների աջակցության ծրագրի (ԵԳԱԾ) իրականացրած մրցանակաբաշխությունում։
Դավիթը համարում է, որ գիտությամբ զբաղվելը կամ գիտնական դառնալն այդ մասին որոշում կայացնելու արդյունքում չի լինում, այլ ավելի շատ դա բնածին հակում կամ «կոչում» է: Ամեն ինչ սկսվում է նրանից, որ չես կարողանում անտարբեր անցնել բնական երևույթների կողքով և միշտ գլխում ունես «ինչո՞ւ» հարցը, չես հաշտվում անհասկանալի իրողությունների հետ և ամեն տեղ փնտրում ես պատճառահետևանքային կապեր: Հետո շատ կարևոր են այն մարդիկ, որ քո ճանապարհին հանդիպում են: Նրանք էլ ուղղորդում են դեպի այս կամ այն դպրոց: Դու կամ գտնում ես քեզ, կամ շարժվում դեպի այլ որոնումներ:
Ինչ վերաբերում է գիտությունից դուրս հետաքրքրություններին. «դրանք իսկապես շատ են, սակայն կան մի քանիսը, որոնք վերածվել են հոգեկան այնպիսի վիճակի, առանց որոնց, թվում է, չեմ կարող ապրել՝ լող, վազք, ֆիլմեր, ընթերցանություն: Այս տարի որոշել եմ նաև որոշակի գումար առանձնացնել և գնել հեծանիվ, քանի-որ Եվրոպա հաճախակի այցելությունների ժամանակ զգացի, որ Երևանում ինձ մոտ «հեծանվակարոտ» է զարգանում»։ 🙂
Խոստովանում է, որ ամբողջ կյանքում մեկ այսույթի է հետևել, որը, չգիտես ինչու, շատ է տպավորվել «Գևորգ Մարզպետունի» գրքից՝ «Հաստատուն կամքի և անձնվեր աշխատության առջև անհնարին ոչինչ չկա»: Այս մասին գիտեն իր շրջապատում բոլորը և նույնիսկ շատ վաղուց ընկերներից մեկը պատի մեծ ցուցանակ է պատրաստել այս բառերով և նվիրել:
Ըստ Դավիթի՝ իր կյանքը, թվում է թե, միայն շրջադարձերից է բաղկացած. «Կարծես Макаревич-ը «Поворот» երգն իմ մասին է գրել: Դժվար է, սակայն առանձնացնեմ երկուսը, որ էապես փոխել են իմ կյանքը՝ առաջինը 1995 թվականի փետրվարին էր, երկրորդը՝ 2013-ի օգոստոսին: Մասնագիտական գլոբալ շրջադարձեր կարծես չեն եղել, չհաշված այն, որ, սկսած երկրորդ կուրսից, իմ բոլոր գիտական ղեկավարները գնում էին կա՛մ համալսարանից, կա՛մ երկրից, և ես ամեն տարի ստիպված էի լինում իմ նույն թեմայով տարբեր ղեկավարների հետ աշխատել: Դա էլ երևի կոփեց իմ մեջ նպատակասլացությունը և կամքի ուժը»:
Թե կոնկրետ ի՞նչ գիտական խնդիրների վրա է աշխատել և աշխատում, ինչպիսի՞ արձագանքներ ու հաջողություններ կան, պատմում է՝ Սկսած 1999-ից մինչև 2008–ը՝ համարյա 10 տարի զբաղվել եմ ստեղծարարության (կրեատիվության) հիմնախնդրով և այդ մասին հավանաբար գիտի ողջ Երևանը և ո՛չ միայն։ 🙂 Ի դեպ, ստեղծարարություն բառն էլ Լեզվի պետական տեսչության հետ մշակել և ներմուծել ենք՝ որպես կրեատիվության հայերեն համարժեք եզրույթ թեկնածուական ատենախոսության սահմաններում: 2008-ին ծանոթացա Տ.Վ. Կոռնիլովայի հետ, նվեր ստացա Դ. Կանեմանի, Ա. Տվերսկու և Պ. Սլովիկի մենագրությունը և որոշեցի, որ վերջ՝ սկսում եմ զբաղվել Որոշման ընդունման հոգեբանության հիմնախնդրով և սպառողական վարքագծի ուսումնասիրություններով: Եվ այդեն 5 տարի է այս ոլորտում եմ: Գիտաժողովների մասնակցել եմ մի քանի տասնյակից ավել, սակայն երկուսն ինձ համար եղան շրջադարձային: 2008-ին Մոսկվայում մասնակցեցի «Մտածողության ժամանակակից հոգեբանություն» գիտաժողովին, որի ժամանակ էլ հենց վերոհիշյալ ծանոթությունը եղավ և, երբ ներկաներից շատերը հետաքրքրվեցին իմ զեկուցմամբ և ցանկություն հայտնեցին ծանոթանալ իմ այլ աշխատանքների, իսկ ես նրանց տալու ոչինչ չունեի (մինչ այդ բոլոր տպագրություններս հայերեն էին), հասկացա, որ սխալ ուղղությամբ եմ շարժվել, որ կարևորը ոչ միայն գիտություն անելն է, այլ նաև` այդ գիտությունը շարադրելն այն լեզվով և այնտեղ, որտեղ դու հասանելի կլինես: Նույնը կրկնվեց 2011-ին ԱՄՆ-ում, որտեղ ծանոթացա Պ. Սլովիկի հետ և հասկացա, որ չափազանց քիչ աշխատություններ ունեմ անգլերենով, որպեսզի այդ մարդկանց հետաքրքրությունը իմ և իմ կատարած գիտական աշխատանքի հանդեպ բավարարեմ: 2011-ից սկսած կարելի է ասել տպագրվում եմ միայն անգլերեն՝ բացառությամբ ուսումնամեթոդական ձեռնարկների, որոնք մեր հայ ուսանողների համար են:
Դավիթ, ի՞նչ կասեք միջազգային գիտական Ձեր համագործակցություններից։
Այժմ սերտորեն աշխատում եմ տնտեսագիտական հոգեբանության, որոշման ընդունման հոգեբանության և սպառողական վարքագծի ուսումնասիրման մի քանի գիտական կենտրոնների հետ՝ համալսարանական լաբորատորիաներ Սանկտ-Պետերբուրգում, Մոսկվայում և Իրկուտսկում, Դատողության և որոշման ընդունման ընկերակցությունը ԱՄՆ-ում:
Իսկ ներքի՞ն համագործակցության մակարդակը Հայաստանում։
Կասեմ կարճ՝ շատ ցածր: Չգիտեմ արտասահմանյան ներքին խոհանոցը, սակայն մենք խանդոտ ենք, և դրա համար համագործակցություն չի ստացվում:
Արդյո՞ք ավելի սերտ համագործակցությունը հնարավորություն չի տա ավելի մեծ ծրագրեր ձեռնարկելու և այդ դեպքում` ավելի լուրջ ուժերով հանդես գալու՝ միջազգային դրամաշնորհների դիմելիս։
Իհարկե թույլ կտա: Համաշխարհային փորձը ցույց է տվել, որ, սկսած կենդանական աշխարհում հանդիպող սիմբիոզից և վերջացրած մարդկային հասարակությունում եզակի հանդիպող համագործակցային սխեմաներից, առավել լավ և արդյունավետ մեխանիզմներ չկան:
Ի՞նչ գիտական մրցանակներ և դրամաշնրհներ եք ստացել, որքանո՞վ են դրանք կարևոր։
Երբեք ուշադրություն չեմ դարձրել մրցանակների և դրամաշնորհների և չեմ կարևորել դրանք: Միշտ ամեն ինչ արել եմ իմ ուժերով: Վերջին 2 տարում ընդգրկված եմ եղել Գիտպետկոմի դրամաշնորհներից մեկում՝ որպես խմբի անդամ: Սակայն սկսել եմ նկատել, որ երբ դաշտը թողնում ես դատարկ, քո տեղը սկսում են զբաղեցնել: Այս տարի որոշեցի դիմել ԵԳԱԾ–ի մրցանակաբաշխությանը և հայտ եմ ներկայացրել Գիտպետկոմի գիտական դրամաշնորհի: Առաջինը հաջողեցի, սպասում եմ երկրորդի արդյունքներին:
Ձեր աշխատանքներում քանի՞ համահեղինակ է ընդգրկված, և որքա՞ն մասն է դրանցում Ձեր անձնական ներդրումը։
Երբեք չէի հաշվել: Պարզվում է, որ հինգ տասնյակից ավելի իմ աշխատանքերի մեկ քառորդը կատարված է համահեղինակությամբ: Ամեն աշխատանք ունի իր պատմությունը և քանակական արտահայտում տալ ներդրմանը մի փոքր դժվար գործ է, քանի որ համահեղինակությամբ աշխատանքը` երկու կամ ավել մարդկանց աշխատանքների պարզ գումար չէ, այլ համագործակցության արդյունք: Կարող եմ միայն ասել, որ համահեղինակությամբ աշխատանքների մի համեստ մասը կատարված է ասպիրանտական տարիներին իմ գիտական ղեկավարի հետ, մյուս մասը՝ գիտական թեմայի սահմաններում իսկ երրորդ մասը կատարված է ուսանողներիս հետ համատեղ: Ընդհանրապես, ես կարևոր եմ համարում, որպեսզի ուսանողն արդեն իսկ ուսանողական նստարանից սկսած իր գիտական ղեկավարի հետ սկսի հետազոտական թեմաներ կատարել և պաստառներով կամ կարճ զեկուցումներով հանդես գա գիտաժողովներում, սովորի տպագրվել, որպեսզի հետո ինքնուրույնություն ձեռք բերի:
Ձեր կարծիքով, որո՞նք են Հայաստանում գիտության թերֆինանսավորման պատճառները։
Ես կարճ կլինեմ: Գիտեմ, որ այս մտքիս համար ինձ շատերը կքննադատեն, սակայն համոզված եմ, որ պատճառը մեկն է: Մենք փոքր (քանակությամբ) ազգ ենք: Իսկ փոքր ազգերը դատապարտված են շատ բան չունենալու: Ես չեմ կարծում, որ գիտությանը հնարավոր է ուղղել ավելի շատ գումարներ, և դա չի արվում: Եթե ինչ-որ մեկը կարծում է, որ կարելի է կտրել բանակից, թոշակառուից և ուղղել գիտությանը, ապա սխալվում է: Վիճակը բարելավելու համար մենք ստիպված ենք ներգրավել արտաբյուջետային միջոցներ՝ բիզնես ոլորտից և արտասահմանից: Ցավոք, փաստն այն է, որ մեր գիտնականներից շատերը չունեն մարկետինգային և ֆոնդռայզինգի հմտություններ, ինչպես նաև մեր բիզնես ոլորտը դեռ չի հասունացել դրա համար, իսկ արտասահմանյան ֆոնդերը գումար տալիս են միայն իրենց խնդիրների համար: Իրավիճակը փակուղային է, եթե հրաշքներ չլինեն, իսկ ես երբեք չեմ դադարում հրաշքների հավատալ:
Ի՞նչ կասեք մրցանակների ու խրախուսական մրցանակաբաշխությունների վերաբերյալ։
Մրցանակաբաշխությունները չեն կարող լուրջ փոփոխությունների բերել: Մրցանակաբաշխությունները միայն խրախուսում են կատարված աշխատանքը: Առավել արդյունավետ են դրամաշնորհային ծրագրերը, որոնք ուղղորդում են և ինչ-որ տեղ ստիպում աշխատել: Սակայն կարծում եմ, որ դրամաշնորհներն էլ պետք է ուղղված լինեն կոնկրետ ծրագրերի իրականացմանը, դնեն կոնկրետ ուսումնասիրման ոլորտներ և խնդիրներ, որոնք կարևոր են տնտեսության, գիտության զարգացման համար:
Այս տարի, Հայկյան մրցանակաբաշխության արդյունքներն ամփոփելիս, որպես հիմք ընդունվել է տպագրությունների քանակը, իսկ անցյալ տարի դիտարկվում էր հղումների թիվը։ Ձեր կարծիքով ո՞ր չափանիշն է ավելի լավ արտացոլում «Լավագույն երիտասարդական գիտական նվաճում» մրցանակի անվանակարգը։ Ընդհանրապես, ի՞նչ կարծիքի եք, ի՞նչ չափանշներով արժե անցկացնել այս մրցույթը հաջորդ տարիներին։
Ճիշտն ասած, մրցանակաբաշխությանը չեմ հետևել, մեթոդաբանությանը ծանոթ չեմ: Առավել ևս, չեմ կարծում, որ կոնկրետ նվաճում («Լավագույն երիտասարդական գիտական նվաճում») կարելի է չափել նշված մեթոդաբանությամբ: Անվանումը չի համապատասխանում մեթոդաբանությանը: Հոդվածների քանակը կամ հղումների թիվը բնութագրում են գիտնականին և ոչ թե նվաճումը: Նվաճումը կարելի է չափել, ենթադրենք, նրա կիրառականության և իրագործման տեսանկյունից: Սա պարզապես շատ ընդհանուր և ոչ պրոֆեսիոնալ մոտեցում է, իսկ ավելի լուրջ պատասխանելու համար պետք է դրվի կոնկրետ խնդիր՝ ինչն ենք խրախուսում, և մշակվի համապատասխան մեթոդաբանություն:
Իսկ եթե մրցանակաբաշխություններում կիրառվի տպագրությունների ամսագրերի նորմավորված ազդեցության գործակի՞ցը՝ ըստ բնագավառնեի, այսինքն` ազդեցության գործակիցը բաժանվի տվյալ բնագավառի առավելագույն ԱԳ-ի վրա։ Տեխնիկապես, ինչպե՞ս կարելի է դա իրականացնել։
Տեխնիկապես ամեն ինչ է հնարավոր իրականացնել: Նայեք իմ կյանքի կարգախոսը։ 🙂 Հարցը նորից նրանում է, թե ինչ ենք մենք խրախուսում և արդյո՞ք պետք է դա խրախուսել: Մյուս կողմից, եթե նույն հարթակի վրա են դրվում տարբեր մասնագիտություններ, ապա գուցե և արդարացված է: Օրինակ, հոգեբանությունում չափազանց քիչ են ազդեցության գործակից ունեցող հրատարակությունները, և շատ քիչ երիտասարդ գիտնականներ կգտնեք, որոնք ունեն ազդեցության գործակից ունեցող հրատարակություններում աշխատանքներ: Սակայն այս մոտեցումն էլ ունի իր թերությունները, քանի-որ ազդեցության գործակից ունեցող ամսագրերը շատ քիչ են, սակայն առավելագույն ազդեցության գործակիցը նորից բարձր է, օրինակ, Psychological Bulletin-ինը:
Բողոքներ կան, որ մրցանակաբաշխություններում կիրառվող չափորոշիչներն անհավասար պայմանների մեջ են դնում տեսաբաններին և փորձարարներին։ Ի՞նչ անել, որ պայմաններն ավելի ընդունելի դառնան։
Կդժվարանամ պատասխանել այս հարցին, քանի որ ինձ համար տեսական գիտություն գոյություն չունի (սխալ եմ գուցե, բայց չեմ կարողանում տեղավորել իմ ուղեղում): Ես պաշտպանել եմ Հոգեբանության տեսություն և պատմություն թվանիշով, սակայն փորձարարական հոգեբան եմ: Հոգեբանության մեջ չկա տեսություն՝ առանց փորձարարական հետազոտության: Ես ընդհանրապես կառաջարկեի այդպիսի անիմաստ հարցերով չտարվել (հավասար-անհավասար), ավելի լավ կլինի սեփական գործն անել: Կնկատեն, կպարգևատրեն՝ լավ, չեն նկատի՝ քո գյուտը, հայտնագործությունը ամենամեծ պարգևն է:
Կարո՞ղ եք թվարկել Հայաստանում երիտասարդ գիտնականների առջև ծառացած հիմնական խնդիրները։
Գիտնականի առաջ թե Հայաստանում, թե արտասախմանում միշտ մի խնդիր է ծառացած՝ բնության չբացահայտված և անհասկանալի երևույթները, որոնք ինքը պետք է բացահայտի, կատարի մի քայլ աշխարհի հասկացման ուղղությամբ և հեշտացնի հասարակության այլ ներկայացուցիչների կյանքը: Մնացածը խնդիրներ չեն, այլ հանգամանքներ, իսկ հանգամանքները իրավիճակային են, փոփոխական և հեշտ լուծելի:
Ինչպե՞ս եք վերաբերում երիտասարդ գիտնականների կողմից իրենց խնդիրների բարձրաձայնմանը ֆեյսբուքում և այլ վիրտուալ կամ իրական հարթակներում։ Արդյո՞ք գիտնականի միակ գործը չպետք է լինի բացառապես գիտությամբ զբաղվելը։ Ու արդյո՞ք իսկական գիտնականը միայն նա չէ, որ զբաղվում է գիտությամբ՝ առանց հողեղեն-նյութական բաներին ուշադրություն դարձնելու, ավելի խիստ՝ արդյոք գիտնականը չի՞ դադարում գիտնական լինել այն պահից, երբ սկսում է մտածել իր գործով վաստակելու մասին։
Կարծում եմ, այս հարցին անկախ ինձնից պատասխանեցի: Պարզապես երկու դիտարկում: Միանշանակ դրական եմ վերաբերվում, քանի որ եթե մարդու մեջ մի բան կուտակված է, ապա նա պետք է արտահայտվի, որպեսզի կարողանա առաջ անցնել: Ամբողջ աշխարհում այդ դժվար գործը համակարգում են հոգեթերապևտները, մեզ մոտ՝ ֆեյսբուքը։ 🙂 Կարծում եմ, որ խնդիրների բարձրաձայնումը, քննարկումը բերում է որոշակի լիցքաթափման և ուղղորդում մնացած էներգիան: Երկրորդ դիտարկումը վերաբերվում է նրան, որ գիտությամբ զբաղվելն ինձ համար հենց հողեղեն է և նյութական: Առանց հողի և նյութի գիտություն չի լինում, անցել են «գիտություն գիտության համար» ժամանակները: Ցանկացած գիտական հայտնագործություն պետք է ծառայի հողին և նյութին, լինի հողեղեն և նյութական, կիրառական և արդյունավետ (սկսեցի ամերիկացու պես դատել… 🙂 Գիտնականը, նախ և առաջ, պետք է իմանա, թե ինչին է ծառայելու իր գիտությունը, իր հայտնագործությունը: Այլ հարց է, թե դա իմաստություն կունենա՞ն օգտագործելու, թե դրանք կմնան փոշոտվելու գրադարակներում, սա արդեն մարկետինգի, պրոումոշոնի խնդիր է, որով կարող է և հենց ինքը գիտնականը չզբաղվել: Բերեմ օրինակ՝ Գուրգեն Էդիլյանի հայկական տառատեսակի ընկալման հետազոտությունները, որոնք կատարվել են 1933-35 թվականներին, երկար որոնումներից հետո գտա հանրային գրադարանի արխիվներում, նույնիսկ չբացված, այնինչ նրա կիրառական եզրակացությունները հաստատ կբարելավեին հայկական շրիֆտը: Իսկ Ֆրոյդն իր «Երազների մեկնաբանությունը» տպագրեց մի քանի տարի ուշ՝ հենց 1900-ին, որպեսզի անվանի նոր դարի տեսություն:
Տեսնո՞ւմ եք արդյոք վերջին տարիներին դրական միտումներ՝ մեր երկրում գիտության կազմակերպման ու խրախուսման հարցում։
Միտումներ դեռ չեմ տեսնում: Կան փոփոխություններ, որոնք դրական են, կան նաև բացասական փոփոխություններ: Չեմ շտապում դրանք միտումներ անվանել: Կազմակերպվող մրցանակաբաշխությունները և խրախուսման ծրագրերը ընդհանրապես նույնիսկ փոփոխությունների շարքում չեմ էլ դիտարկում: Դրական է Գիտության պետական կոմիտեի (ԳՊԿ) կողմից այս տարի դրամաշնորհային ֆինանսավորման անցումը էլեկտրոնային տարբերակի, սպասենք արդյունքներին: Դրական է ոչ պետական հիմնադրամների միջոցների ներգրավումը գիտության ոլորտ: Դրան զուգահեռ կան բացասական երևույթներ՝ որոշ մասնագիտությունների գծով պաշտպանությունների մեծ քանակը և դրան զուգահեռ՝ նույն մասնագիտություններում գիտական ակտիվության ցածր մակարդակը: Կարծում եմ, գիտական աստիճանաշնորհման համակարգը լուրջ բարեփոխումների կարիք ունի:
Կա՞ կոռուպցիա գիտական աշխարհում։ Շահագործո՞ւմ են արդյոք երիտասարդ գիտնականների աշխատանքը պաշտոնատար որոշ անձինք՝ գրվելով համահեղինակ, իրենց վերագրելով կատարված աշխատանքը կամ օգտվելով աշխատանքի այլ պտուղներից։
Նմանատիպ երևույթների չեմ հանդիպել: Համոզված եմ, որ գիտության ոլորտում կոռուպցիան ամենաաննշանը կարող է լինել և նման հարցադրումն անգամ լիովին ավելորդ եմ համարում: Ավելի ճիշտ՝ ես նույնիսկ չեմ էլ մտածել այդ մասին: Ես ինքս ունեմ համահեղինակությամբ հոդվածներ իմ գիտական ղեկավարի և ամբիոնի վարիչի հետ և միայն ուրախ և շնորհակալ եմ, որ իմ անունը գրվել է նրանց անվան կողքին: Ունեմ նաև հոդվածներ իմ ուսանողների հետ և երևի թե նրանց պետք է հարցնել՝ արդյո՞ք իրենց շահագործված զգում են: Հուսով եմ, որ՝ ոչ, եթե զգամ համատեղ աշխատանքից դժգոհության կամ շահագործման ընկալման փոքր-ինչ նշույլ, օպերատիվ կարձագանքեմ:
Գիտական աշխարհում գենդերային խնդիր նկատե՞լ եք։
Սեռը չի կարող ազդեցություն չունենալ՝ ինչպես գիտական կարիերայի, այնպես էլ այլ ոլորտների վրա: Մենք տարբեր ենք, տարբեր ենք մեր մտածողությամբ, մոտեցումներով և դա պետք է ընդունել: Գլոբալ առումով, գենդերային խնդիր չկա, պարզապես որոշ մասնագիտություններ հեշտ են տրվում կանանց, որոշները՝ տղամարդկանց: Եվ սա նորմալ է:
Հայաստանո՞ւմ կմնաք, թե՞ Ձեր ապագան ու մասնագիտական հետագա աճը արտասահմանում եք տեսնում։
Երևի թե ամենադժվար հարցը տվեցիք: Կարծում եմ, յուրաքանչյուր գիտնական համաշխարհային հանրության ներկայացուցիչ է, և նրա ձեռքբերումները՝ համաշխարհային հանրության սեփականություն: Կապ չունի, թե գիտնականը որտեղ է ապրում, նա իր գիտական կարիերան կատարում է Երկիր մոլորակի վրա: Սկզբունքորեն չեմ ընդունում «ազգային գիտություն» եզրույթը (չկա այդպիսի բան): Իսկ ապրելու վայրը կախված է այլ հանգամանքներից՝ սոցիալական, ընտանեկան, անձնական: Թե ուր ինձ ճակատագիրը կամ հանգամաքները (ինչպես ուզում եք անվանեք) վաղը կնետեն, դժվարանում եմ պատասխանել: Իսկ մասնագիտական աճս, միանշանակ, մեկ առանձին երկրի սահմաններում չեմ պատկերացնում, մասնագիտական աճը հենց միջազգային շփումներում և աշխատանքներում է կատարվում:
Ի՞նչ կկամենայիք մաղթել երիտասարդ գիտնականներին ու ընդհանրապես գիտական հանրությանը։
Միայն մի բան՝ թող ամեն մարդ իր գործով զբաղվի: Եթե կարողանանք այդպես անել, երկիրն իսկապես Երկիր կդառնա:
Հարցազրույցը վարեց Մանե Հակոբյանը