«Ես Տեսայ Ընդհարում, Որտեղ Բախւում Էին Երկու Մշակոյթներ»
Վարեց՝ ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ
Մեր զրուցակիցն է Ֆլորենցիայից Հայաստան վերադարձած քանդակագործ Վիգէն Աւետիսը: Արդէն մէկուկէս տարի է նա վերադարձել է եւ «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրում քանդակի դպրոցն է ղեկավարում։
ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Իշխանութիւնը շրջանառութեան մէջ է դրել մի օրինագիծ, որով օրէնքի առջեւ պատասխան կը տան քրէական ենթամշակոյթի ներկայացուցիչները: Այս օրինագիծը որքանո՞վ կարող է կանխել այդ ենթամշակոյթը, դա օրէնքո՞վ պէտք է կանխուի, թէ՞ շատ աւելի կրթական, մշակութային խնդիր է:
ՎԻԳԷՆ ԱՒԵՏԻՍ.- Նախ՝ օրէնքի գերակայ ոյժով պէտք է կարգի հրաւիրուի դատական համակարգը, որը 70-80 տարի բոլշեւիկեան, ԿԳԲական համակարգը ներդրել է ե՛ւ Հայաստանում, ե՛ւ ամբողջ Խորհրդային Միութիւնում: Ստալինեան փորձից ելնելով ամբողջ ԽՍՀՄում ներդրուեց կրիմինալ (ոճրագործ-Խմբ.) մշակոյթը: Նրա նպատակն էր հսկել ոչ հսկելի տարածքները, որոնք ստեղծուել էին կոմունիստական հասարակարգի մութ անկիւններում: Դրա համար ստեղծուեց այդպիսի մի մշակոյթ, որը եկաւ հասաւ մինչեւ 2018 թուականը: Մենք բոլորս էլ գիտենք, թէ դա ինչպիսի բացասական հետք է թողել բոլորիս կեանքում, եւ դա դարձել էր մեր մշակոյթի անբաժան մասը: Վերջապէս, քաղաքական ոյժ գտնուեց, որ բարձրացրեց այդ հարցը: Ես այդ ենթամշակոյթը համարում եմ հասարակութեան քաղցկեղը, որից պէտք է բուժուել ժամ առաջ: Եւ դրա համար պէտք է վիրահատական միջամտութիւն, պէտք է վիրահատել հասարակութեանը, որից յետոյ երկրորդ հարցն է բարձրանում, թէ ինչպիսի՛ հասարակութեամբ պէտք է փոխարինուի այդ յանցագործ տարրերի ներկայութիւնը: Ես ուզում եմ մեր զրոյցը մօտեցնել երկու օր առաջ կատարուած իրականութեանը, որին ներկայ եմ եղել: Մեր «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրում, որտեղ ես դասաւանդում եմ եւ քանդակագործութեան դպրոց եմ բացել, ես տեսայ ընդհարում, որտեղ բախւում էին երկու մշակոյթներ՝ մի կողմից հնացած քրէական ենթամշակոյթի մնացորդներն էին, միւս կողմից՝ իրական մշակոյթ կրողները, որոնք ատամներով պաշտպանում էին իրենց մշակոյթը: Այսինքն դա բախում էր նոր Հայաստանի, մարդկութեան, յաջողութեան, բաց լինելու եւ գողական, ճաղեր դնելու ցանկութիւն ունեցողների միջեւ: Այսինքն՝ նրանք բանտի կարիքը ունեն ու չգիտես, թէ ումից պաշտպանուելու համար են ճաղեր ուզում դնել:
Այդ մեր ընդհարումը վերաբերում է մեր բարձրացրած հարցերին: Այսինքն հասարակութեան մէջ կան այդ ոյժերը, որոնք ուզում են ամէն գնով պահպանել իրենց ներկայութիւնը մեր նոր Հայաստանի կեանքում: Մեր ընդհարումը հէնց այդ քրէական ենթամշակոյթի եւ ճաշակի, ազնուութեան միջեւ էր, ազնուութեան եւ ուղղորդուածութեան ընդհարում էր: 60-70 ծնողների, որոնց երեխաները յաճախում են մեր հարեւանութեամբ գտնուող մանկապարտէզ, չարացրել եւ ուղարկել էին մեզ վրայ: Դա նոյնն է, որ քրէական ղեկավարը չարացնում է իր ենթականերին եւ ուղարկում է դրամ շորթելու կամ վախեցնելու: Նման ձեւով այդ չարացած մայրերը եկել էին վախեցնելու, պարտադրելու իրենց ցանկութիւնը մեզ: Մարդիկ փորձում են նորից Հայաստանում վախի մթնոլորտ տարածել եւ դա անում են կանանց միջոցով: Նրանց մէջ տղամարդիկ կային, քրէական տարրեր, որոնք էլի նոյն գողական պահուածքով եւ բառապաշարով ուղղորդում էին այդ ընդհարումը: Նրանք ընդհարում էին փնտռում ինձ հետ: Եւ 2 օր առաջ ես ականատես եղայ հէնց այդ իրականութեանը:
Այս ամէնը պատմելով ես ուզում եմ, որ գանք մի եզրահանգման, որ, այո, հրատապ է հասարակութեան միջից վերացնել յանցագործ տարրի ներկայութիւնը: Իսկ ինչո՞վ փոխել նրանց, մենք տալիս ենք հէնց ա՛յդ հարցի պատասխանը: Մենք առաջարկում ենք շփման, համակեցութեան նոր ձեւ, որտեղ կայ համերաշխութիւն, յարգանք, կայ գեղեցիկի ներկայութիւն, ոչ թէ լինեն կրիմինալ, գողական, բանտային հին ձեւերը, որը հիմնւում են վախի վրայ: 21րդ դարում, մանաւանդ մեր նոր Հայաստանում ոչ ոք ոչ մէկից չի վախենում: Եթէ ինչ-որ մէկը միւսից պէտք է վախենայ, պէտք է վախենայ օրէնքից, վախենայ տգիտութիւնից, վախենայ աղտոտելուց: Այդ վախկոտութիւնը կը լինի աղբը թափելուց: Հիմա պէտք է ոչ թէ աղբը թափել, այլ պէտք է այն հաւաքել: Դրա փոքրիկ մոդելը մենք տեսել ենք «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրի տարածքում, որտեղ երեխաներն իրենց ձեռքով հաւաքում, մաքրում են իրենց շրջապատը: Մենք միասին արուեստի գործեր ենք ստեղծում: Մենք սրանով ճաղաւանդակները հանում ենք, մաքրում ենք, ճանապարհներ ենք ստեղծում: Այս շարժումը, որ մենք սկսել ենք կրթահամալիրում, այդ մոդելով մենք տարածուելու ենք ամբողջ «Բանգլադեշ» կոչուող տարածքում: Այդ տարածքում ամէն շէնքի ամէն մի պուրակ բռնագրաւուած է, ամէն մի շէնքի պուրակում մի աւտոտնակ է, որի շուրջ խոզանոցներ են բառիս բուն իմաստով: Մեր այս քայլը հասնելու է նրան, որ աղբը մաքրուի Հայաստանի ամբողջ տարածքում:
ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Այսպիսի խնդիրները ձեզ համար օտա՞ր էին՝ հաշուի առնելով, որ 1.5 տարի է, որ վերջնականապէս վերադարձել էք Հայաստան: Առաջին անգա՞մ էինք բախւում նման խնդրի:
ՎԻԳԷՆ ԱՒԵՏԻՍ.- Անկեղծ ասած, ես երբեք չէի մտածի, որ մի օր կը տեսնենք հայ կանանց նման իրավիճակում, նման կերպարում՝ չարացած, բայց տեսայ, որն ինձ մտածելու տեղիք է տալիս, որ շատ գործ կայ անելու Հայաստանում: Ես վստահ եմ, որ այդ մշակոյթը հէնց գալիս է այն խնդրից, որի մասին խօսում ենք, այսինքն՝ յանցագործ ենթամշակոյթի տարրերը մտել են մեր որոշ կանանց հոգեբանութեան մէջ: Ցաւալի է, որ նման մարդիկ կան, ու ժամանակն է դա բուժելու, որի համար ես եկել եմ Հայաստան, որ այդ ենթամշակոյթը վերանայ: Մեր դպրոցում մենք կը ստեղծենք գեղեցիկը, եւ դրա միջոցով մենք շատ-շատ հարցեր կը լուծենք: Այսինքն՝ գեղեցիկով, ազնուութեամբ, աշխատանքով, ոչ թէ սահմանազատելով:
ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Ձեզ համար ի՞նչ դժուարութիւններ կան Հայաստանում:
ՎԻԳԷՆ ԱՒԵՏԻՍ.- Հայաստանում դժուարութիւններ չկան, ինձ համար հետաքրքիր է այսպիսի իրավիճակում մասնակցութիւն ունենալը: Դա դժուարութիւն չի, այլ իրականութիւն է: Դա հէնց այն տարածքն է, որտեղ ես ինչ-որ բան կարող եմ փոխել: Ինձ համար նաեւ հետաքրքիր է իմ միջամտութիւնը, իմ պաշարը, որ հաւաքել եմ ամբողջ աշխարհից, այդ պաշարի ներդրումը հասարակութեան մէջ, վստահ եմ, որ իր ազդեցութիւնը կը թողնի: Ես այսօր դասաւանդում եմ նաեւ երկու բուհերում՝ Պոլիտեխնիկում եւ Ակադեմիայում, շփւում եմ ե՛ւ մեծերի, ե՛ւ փոքրերի, ե՛ւ երիտասարդների հետ: Դա այս պահին իմ առաքելութիւնն է, որը ես սիրով եմ անում:
ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Յայտնի է, որ այս 1.5 տարուայ ընթացքում բազմաթիւ արուեստի գործեր էք հասցնել անել: Մասնաւորապէս, Փելեշեանն աւարտին հասցրեցիք:
ՎԻԳԷՆ ԱՒԵՏԻՍ.- Ես ուզում եմ այսօր մեր հասարակութեան ուշադրութիւնը հրաւիրել մեր հասարակութեան մեծերի վրայ: Ցաւօք, այսօր սոցիալական խնդիրները խամրեցրել են մեր իսկական աստղերին, իրական հոգեւոր այրերին: Ժամանակ առ ժամանակ պէտք է ուշքի գալ: Տեսէ՛ք, Կոմիտասի, Թումանեանի 150ամեակ ենք նշում, բայց ես չեմ զգում, որ սովորական հայ ընտանիքը ապրում է, զգում է իր մեծերի 150ամեակը տօնելու հրճուանքը: Սա երկար տարիների բացթողում է, որը պէտք է կամաց-կամաց շտկուի: Այսինքն պէտք է ռեստարտ (վերսկիզբ-Խմբ.) լինի Հայաստանում:
ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Այսինքն՝ հասարակութեան հետ աշխատելու հարցում դեռ անելիքներ կա՞ն:
ՎԻԳԷՆ ԱՒԵՏԻՍ.- Հասարակութիւնը բուժելու կարիք կայ: Սրանք առաջին հերթին պատերազմի հետեւանքներն են, երբ այսպէս կոչուած «հերոսները» իրենց գեղեցիկ անձնական կեանքն ապահովեցին: Ցաւօք, դա յետագայում դարձաւ ապրելակերպ նաեւ բոլորի համար: Դրա հետ մէկտեղ եղան մեծահարուստ կրիմինալներ (ոճրագործներ-Խմբ.), օլիգարխներ, որոնք թալանեցին մեր երկիրը, այդ օլիգարխները ապրելակերպ ու մտածելակերպ թելադրեցին մեր ժողովրդին: Հիմա եկել է նրանցից ազատուելու ժամանակը, եւ որքան շուտ ազատուենք, այնքան շուտ կը բուժուենք: Այսինքն՝ անելիք շատ ունենք, ուղղակի ժամանակն է քիչ: Ես ողջունում եմ նոր կառավարութեան որոշումը, որով նա ձեռնոց է նետել կրիմինալ մտածելակերպից ազատուելու համար։
«ԼՐԱԳԻՐ»