Հարցազրոյցը Վարեց՝ ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ
«Մոսկուա» կինոթատրոնում տեղի ունեցաւ հանդիպում անուանի հայ կինոռեժիսոր Արտաւազդ Փելեշեանի հետ: Հանդիպումից առաջ ցուցադրուեցին Փելեշեանի ֆիլմերը՝ «Բնակիչները», «Տարուայ Եղանակները», «Վերջ» եւ «Կեանք»: Փելեշեանը ներկաների հարցերին պատասխանում էր կարճ ու կոնկրետ. ինչպէս նրա ֆիլմերն են յագեցած լռութեամբ, այնպէս էլ՝ Փելեշեանի խօսքը: Ներկայացնում ենք Փելեշեանի խօսքն այնպէս, ինչպէս կայ՝ փելեշեանավարի:
ԱՐՏԱՒԱԶԴ ՓԵԼԵՇԵԱՆ.- «Կեանք» եւ «Վերջ» ֆիլմերը ես նկարեցի, երբ մութ ու ցուրտ էր Հայաստանում, եւ ես դրանք նկարահանեցի, որ լոյս բերեմ:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Ի՞նչ խորհուրդ կը տայիք երիտասարդ կինոռեժիսորներին:
ԱՐՏԱՒԱԶԴ ՓԵԼԵՇԵԱՆ.- Երիտասարդ կինոռեժիսորներին խորհուրդ կը տայի, որ մեծ ուշադրութիւն դարձնեն առաջին աշխատանքին, որովհետեւ կարեւորը դա է:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.-Կը ցանկանայի՞ք ինչ որ բան շտկել ձեր ֆիլմերում:
ԱՐՏԱՒԱԶԴ ՓԵԼԵՇԵԱՆ.- Երեւի թէ չէ: Ես լուսանկարների մեր ալբոմը նայում եմ ու տեսնում, որ երիտասարդ տարիքում բեղեր էի պահում: Ի՞նչ միտք ունի ոչնչացնել այդ լուսանկարները:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Արդեօք «Բնակիչները» ֆիլմն ինչ որ կապ ունի Ցեղասպանութեան հետ:
ԱՐՏԱՒԱԶԴ ՓԵԼԵՇԵԱՆ.- Չէ, այդ ֆիլմում ցոյց եմ տուել մեր վերաբերմունքը կենդանական աշխարհի նկատմամբ. մենք նստած ենք ճիւղին, որը կտրում ենք մեր ձեռքով:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Կերպարուեստ սիրո՞ւմ էք, եւ կա՞յ ինչ որ մէկի ազդեցութիւնը ձեր գործերում:
ԱՐՏԱՒԱԶԴ ՓԵԼԵՇԵԱՆ.- Չի կարող պատահել, որ չլինի ազդեցութիւն, բայց չգիտեմ՝ ինչ օրինակ բերեմ: Ես հիացած եմ «Սասունցի Դաւի»չով:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Ձեր «Հոմօ Սափիենսը» ֆիլմն ինչո՞ւ այդպէս էլ կեանքի չկոչուեց:
ԱՐՏԱՒԱԶԴ ՓԵԼԵՇԵԱՆ.- Ես ունեմ ուրիշ ասելիքներ: Գրել էի սցենար «Հայոց Աշխարհ» խորագրով, բայց այդպէս էլ չարուեց, առաջին հերթին՝ ֆինանսական պատճառներով: Հիմա մեծացել եմ, չգիտեմ՝ ի՞նչ պէտք է անեմ:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Այնուամենայնիւ, միթէ մէկը չգտնուե՞ց, որ ձեր ֆիլմի ֆինանսական հարցերը լուծէր: ԱՐՏԱՒԱԶԴ ՓԵԼԵՇԵԱՆ.- Մենք այդպիսի ֆինանսական միջոցներ չունենք: Ժան Լիւկ Գոդարը սցենարը տուեց ինձ, պարզուեց՝ պէտք է 41,000 դոլար, բայց պրոդիւսերը կին էր, չկարողացաւ հաւաքել այդ գումարը… Հա, վատ իմաստով չեմ շեշտում պրոդիւսերի կին լինելու փաստը:
Ապա հարցրեց. «Թոյլ կը տա՞ք մի բան էլ ես պատմեմ»:
ԱՐՏԱՒԱԶԴ ՓԵԼԵՇԵԱՆ.- «Տարուայ Եղանակները» նկարահանելու համար ֆիլմի ադմինիստրատորին (ղեկավարը-Խմբ.) գիւղատնտեսութեան նախարարութիւն ուղարկեցի, որպէսզի իմանան, թէ Հայաստանում քաղաքակրթութիւնից հեռու ի՛նչ գիւղ կայ, որը պահպանում է հին եւ նոր ադաթները: Նախարարութիւնից ասել էին, որ Զանգեզուրում մի այդպիսի գիւղ կայ: Գնացինք այդ գիւղը. սովետական կարգերն իմացան, որ այդպիսի գիւղ կայ, եւ այդ գիւղն էլ իմացաւ, որ արդէն սովետական կարգեր էին: Ձորի մէջ էր գիւղը, 10-12 տուն էր իրենից ներկայացնում, շատ դժուար էր տեղ հասնել: Ասացինք՝ ոտքով գնալ, վարորդն էլ, թէ՝ չէ, ես կը տանեմ: Ճանապարհին մեքենայի մասերը հերթով ընկնում էին, կիսակմախքով հասանք տեղ: Թումանեանի հեքիաթների նման երեք ծերունի էին նստած կրակի շուրջը, օղի էին պատրաստում՝ քարահունջ: Զարմացան մեքենայի վրայ, հարցրին՝ ի՞նչ էք անում այստեղ, ասացինք՝ կինօ ենք նկարում, զարմացան՝ իսկ կինօն ի՞նչ է: Հասկացանք, որ ճիշդ գիւղ ենք ընտրել: Հիւրասիրեցին մեզ, երկու օր մնացինք այնտեղ: Կինոյում կան մանրուքներ, որ մինչեւ անգամ ռեժիսորը չգիտի՝ ինչն ինչոց է: Օրինակ՝ մասսովկան (խմբային նկարահանումները-Խմբ.) արժէր երեք ռուբլի, էպիզոդները (միջադէպները-Խմբ.)՝ 7 ռուբլի 50 կոպեկ, եւ երբ գիւղում նկարահանեցինք-վերջացրինք կինօն, ադմինիստրատորը կանչեց կինոյում նկարահանուած բոլոր մարդկանց: Հերթով լրացնում էին՝ այսինչեան այսինչ, նկարուել է մասսովկայում, պէտք է ստանայ այսքան գումար: Հէնց հերթը հասաւ այդ երեք ծերունիներից մէկին, ադմինիստրատորն ասաց, թէ՝ արի, դու էլ քո մասսովկայի երեք ռուբլին ստացիր, բայց ծերունին բացագանչեց. «Ես էպիզոդիկ եմ»: Կը ներէք, որ յիշեցի այդ պատմութիւնը եւ ձեզ պատմեցի:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Ի՞նչ կարծիք ունէք այլմոլորակայինների մասին:
ԱՐՏԱՒԱԶԴ ՓԵԼԵՇԵԱՆ.- Լաւ: Բաւականին լաւ:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Ի՞նչ կ՛ասէք իտալացի կինոռեժիսոր Պիետրօ Մարչելլոյի «Փելեշեանի Լռութիւնը» ֆիլմի մասին:
ԱՐՏԱՒԱԶԴ ՓԵԼԵՇԵԱՆ.- Ինձ թուաց, որ այդ ֆիլմում կը բացայայտուի իմ լռութիւնը, բայց ռեժիսորն ինձնից բան սովորեց ու լռեց:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Ինչո՞ւ են ձեր ֆիլմերում բացակայում խօսքերը:
ԱՐՏԱՒԱԶԴ ՓԵԼԵՇԵԱՆ.- Իսկ դուք տեսէք՝ ինչքան հայկական մտքեր կան այդ ֆիլմում՝ չնայած հայկական խօսքեր չկան: Հիմա ես սցենար եմ գրում, մի գործի վրայ եմ աշխատում: Եթէ ես չեմ տեսնում ֆիլմն ամբողջական, ես չեմ նկարահանում: Սցենարը 100 տոկոսով ֆիլմը չէ, բայց ես պէտք է թղթի վրայ տեսնեմ այդ ֆիլմը, յետոյ նկարահանեմ:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Ձեր ֆիլմերով մեզ համար նոր աշխարհ էք բացայայտում, դուք ինքներդ ի՞նչ աշխարհ էք բացայայտել ձեզ համար դրանց միջոցով:
ԱՐՏԱՒԱԶԴ ՓԵԼԵՇԵԱՆ.- Բերէք չպատասխանեմ՝ ինչ աշխարհներ եմ բացայայտել:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Չէի՞ք ուզենայ, արդեօք, դասաւանդել Հայաստանում:
ԱՐՏԱՒԱԶԴ ՓԵԼԵՇԵԱՆ.- Կ՛ուզէի: Մի քանի տարի առաջ մինչեւ անգամ բոլոր փաստաթղթերը պատրաստեցին, բայց տեղ չտուեցին, շէնք չտուեցին:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Ի՞նչ կ՛ասէք դիստանցիոն (տարածական) մոնտաժի մասին:
ԱՐՏԱՒԱԶԴ ՓԵԼԵՇԵԱՆ.- Դիստանցիոն մոնտաժ է, էլի: «Դիստանցիոն» բառը հասկանում էք, չէ՞: Այն ընդունուած է աշխարհով մէկ մինչեւ հիմա էլ: Մոնտաժ՝ նշանակում է հարեւան պատկերների միացում, բայց ես իմ աշխատանքներում զգացի, որ դա ինձ չի հետաքրքրում: Զգացի, որ իմ ֆիլմերում ոչ թէ միացնում եմ, այլ անջատում: Հեռաւորութեան վրայ կադրերն ու տեսարանն աւելի ուժեղ են, աւելի խօսուն, քան իրար միացնելով:
ԿԱՐԻՆԷ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆ.- Կ՛ուզէի իմանալ՝ նման հանճարը որտեղի՞ց է արմատներով:
ԱՐՏԱՒԱԶԴ ՓԵԼԵՇԵԱՆ.- Կիրովականցի եմ, բայց ծնուել եմ Գիւմրիում: Աւելի ճիշդ՝ լոռեցի եմ: