ԵՐԵՒԱՆ, «Լրագիր».- 19 Օգոստոսին, Հայաստանի նախկին նախագահ Սերժ Սարգսեան տուաւ մամլոյ ասուլիս մը, որուն ընթացքին անդրադարձաւ զանազան հարցերու՝ տալով իր տեսակէտը։
Խօսելով ապրիլեան պատերազմին մասին՝ Սերժ Սարգսեան յայտնեց, որ մարտի դաշտին վրայ կրելով պարտութիւն` Ատրպէյճան ստիպուած էր նստիլ բանակցութեան սեղանին շուրջ` Ռուսիոյ մասնակցութեամբ:
«Մեզանից ակնկալւում էր, որ համաձայնէինք հրադադարի նոր համաձայնագրի ստորագրման ադրբեջանական առաջարկին, բայց մենք մերժեցինք` պնդելով, որ վերահաստատուի 1994 թուականի մայիսեան հրադադարի անժամկէտ բնոյթը, այսինքն` հրաժարուեցինք կնքել նոր հրադադարի փասատաթուղթ, որով փաստօրէն Արցախը դուրս կը մղուէր որպէս հակամարտութեան իրաւահաւասար կողմ: Աւելի ուշ ստացանք նաեւ համանախագահների յստակ դիրքորոշումը` ԵԱՀԿում տարածուած պաշտօնական յայտարարութեամբ, որով մէկ անգամ եւս ընդգծւում էր 1994 թուականի եռակողմ հրադադարի անժամկէտ բնոյթը», յայտնեց Սարգսեան:
Ան ըսաւ, որ Մոսկուայի մէջ զինադադարի շուրջ բանակցութիւններուն ընթացքին մենք հասած ենք հոն, որ զինադադարի նոր պայմանագիր չկնքուի, եւ ուժի մէջ մնայ 1994ի համաձայնագիրը: Ան ըսաւ, որ բանակցութեան համար հայկական կողմը ընտրած էր Թիֆլիսը, սակայն ատրպէյճանցիները պնդած էին, որ հանդիպումը տեղի ունենայ Մոսկուայի մէջ:
Ըստ Սերժ Սարգսեանի՝ Ատրպէյճան չհամաձայնեցաւ դիրքերը վերադարձնել նախկին դասաւորութեան, որովհետեւ մեծ կորուստներ կրած են, հայկական կողմն ալ պնդեց, որ նոր համաձայնագիր չստորագրուի: «Ստացւում է փոխզիջո՞ւմ` Ալիեւի դէմքը փրկելու համար», հարց տուաւ ան:
«Սա սենսացիոն (զգայացունց-Խմբ.) բացայայտում է, այն առումով, որ հաստատում է շատ փորձագէտների կարծիքը, ըստ որի` Ռուսաստանն ու Ադրբեջանը փորձել են սեպարատ (անջատ-Խմբ.) ճանապարհով հասնել 1994թ. փաստաթղթի փաստացի չեղարկմանը, որն ըստ էութեան Ղարաբաղի ճանաչման փաստաթուղթ է»: Նոյնը թերեւս կը վերաբերի Վիեննայի օրակարգին, որուն, ըստ Սերժ Սարգսեանի, Պաքուն ստիպուած էր համաձայնիլ սկզբնական շրջանին: Հետաքրքրական է, որ ապա Մոսկուա եւ Պաքու պաշտօնական մակարդակներու վրայ պնդեցին, որ Ալիեւ չէ համաձայնած Վիեննայի օրակարգին:
Նախկին նախագահը, անդրադառնալով այն հարցին, թէ հետախուզութիւնը ապրիլեան պատերազմէն առաջ զեկուցա՞ծ է սպասուող յարձակման մասին՝ շեշտեց, որ իրենք նախօրօք չեն իմացած, որ Ատրպէյճան կը պատրաստուի լայնածաւալ գործողութեան:
«Ձեր հարցերի մի մասն էլ վերաբերում է նրան, թէ ինչո՛ւ չենք իմացել: Սա էլ է մասնագիտական հարց, եւ պէտք է ասեմ, որ ցաւօք սրտի, աշխարհի նոյնիսկ լաւագոյն հետախուզութիւնները չեն կարողանում ունենալ ամբողջական տեղեկատուութիւն: Կարծում եմ, որ դուք չէք կասկածում, որ աշխարհի լաւագոյն հետախուզութիւններից մէկը ԱՄՆ հետախուզական ծառայութիւնն է, որը նախնական տեղեկութիւններ Սեպտեմբերի 11ի այդ ողբերգութեան իրականացման մասին: Այո՛, այդ հարցում մեր հետախուզութիւնը թերացել է: Մենք ունեցել ենք նախնական տեղեկութիւն արդէն Ապրիլի մէկին օրուայ երկրորդ կէսին, որ ադրբեջանցիների կողմից պատրաստւում է դիւերսիոն գործողութիւն: Եւ ենթադրուող հատուածներում համապատասխան աշխատանք կատարուել է», ըսաւ ան:
Սերժ Սարգսեան նաեւ արձագանգեց վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանի այն յայտարարութեան, թէ Ռուսիոյ իմացութեամբ եւ թոյլտուութեամբ տեղի ունեցած է ապրիլեան պատերազմը:
«Եթէ չստուգուած ու վարկաբեկող տեսակէտներ են յայտնում դաշնակիցների վերաբերեալ, դա ունենում է շատ խորը հետեւանքներ», ըսաւ ան:
«Մինչեւ 2018 թուականի ապրիլեան իրադարձութիւնները Հայաստանը ստացել է 50 հազար տոննայից աւելի ռազմատեխնիկական օժանդակութիւն Ռուսաստանից: Երբ խօսքը գնում է ռազմատեխնիկական աջակցութեան մասին, դրա համար չես վճարում: Եւ այս պարագայում խօսել նրա մասին, թէ ՌԴ գիտութեամբ ու հրահրմամբ են տեղի ունեցել ապրիլեան իրադարձութիւնները, պարզապէս սխալի արդիւնք է, չի կարելի այդպիսի յայտարարութիւն անել», շեշտեց Սարգսեան՝ աւելցնելով, որ այդ կը նշանակէ դաշնակիցը մեղադրել դաւաճանութեան մէջ:
Ան աւելցուց, որ որեւէ այլ երկիր «Իսկանդեր» չունի, բացի Հայաստանէն: «Սա դաշնակցի վերաբերմո՞ւնք է, թէ չէ», հարց տուաւ Սարգսեան։
«Եւ նաեւ «Իսկանդեր»ի առկայութիւնն էր, որ 2016 թուականի Ապրիլին լայնածաւալ պատերազմ չեղաւ: Նրանց հրետանին հասանելի էր մեր մի քանի մշտական տեղակայման վայրերին: Ինչո՞ւ չօգտագործեցին: Ակնյայտ է, չէ՞` պատասխանը լինելու էր շատ ուղիղ` Իսկանդերի հրթիռները հասնելու էին Բաքու կամ Գեանջա: Եւ այդքանից յետոյ պարզ չէր, թէ Ադրբեջանի ղեկավարութիւնը կարո՞ղ էր դիմանալ այդ կորուստներին` ներքաղաքական առումով: Ձեզ համար տարօրինակ չէ՞, որ ադրբեջանցիները չօգտագործեցին ռազմական ինքնաթիռներ: Ինչո՞ւ չօգտագործեցին, որովհետեւ այդ ինքնաթիռները հէնց փորձում էին մօտենալ սահմանին, նրանք արդէն գտնւում էին C-300ի թիրախում: Իսկ այդ C-300ները մենք ստացել ենք որպէս ռազմատեխնիկական օժանդակութիւն», ըսաւ նախկին նախագահը։
Ան յայտնեց, որ հաւանաբար այդպիսի հարցադրման պատճառը եղած է այն, որ ռազմական գործողութիւնները տեւեցին մինչեւ 5 Ապրիլ, իսկ շատեր կը կարծէին, թէ առաջին օրը այդ գործողութիւնները պէտք է դադրեցուէին Ռուսիոյ կողմէ։
«Իսկ դուք վստա՞հ էք, որ Ռուսաստանը կարող էր հէնց առաջին օրը մէկ զանգով ասել` աւարտէք էդ պատմութիւնը: Ադրբեջանը Ռուսաստանի ենթակայ չէ: Իսկ ի՞նչ էք կարծում` մի գուցէ այդ ռազմական գործողութիւնները տեւեցին 4 օր նաեւ այն պատճառով, որպէսզի ադրբեջանցիները համոզուեն, որ իրենք ի վիճակի չեն ռազմական ճանապարհով ԼՂ խնդիրը լուծելու», աւելցուց Սերժ Սարգսեան:
Սերժ Սարգսեան շեշտեց, որ կարելի չէ որեւէ ձեւով համեմատել ապրիլեան քառօրեան ու Տաւուշեան իրադարձութիւնները. ըստ անոր՝ այն ժամանակ լայնածաւալ ռազմական գործողութիւններ կը մղուէին 200 քառակուսի մեթրէ աւելի հատուածի մէջ: Այլ բան է մարտական բախումը, որ տեղի կ՛ունենայ քանի մը հարիւր մեթր հատուածի մէջ:
«Անշուշտ մեր զինուած ուժերը Տաւուշում իրենց լաւագոյնս դրսեւորեցին եւ կատարեցին չափազանց կարեւոր խնդիր: Սա պէտք է գնահատել ու շնորհաւորել մեր զինուած ուժերին: Բայց նոյնը պէտք էր անել 2018 թուականի Մայիս-Յունիս ամիսներին Նախիջեւանի ուղղութեամբ: Դա անհրաժեշտութիւն էր: Այստեղ ես ունեմ երկու նկատառում: Նկատառում համար մէկ` ի հարկէ, ցանկալի կը լինէր, որ մեր հանրութիւնը, այդ թւում` նաեւ ես աւելի հանգամանալիօրէն տեղեկացուած լինէինք, թէ յատկապէս որ սխրագործութեան համար են բոլոր 71 հոգին պարգեւատրուել Մարտական խաչով, այդ շատ բարձր շքանշաններով: Սա չափազանց կարեւոր հանգամանք է: Երկրորդ նկատառումս այն է, որ 1994 թուականին կնքած հրադադարից յետոյ, երբ առաջին անգամ ՀՀ առաջին նախագահը ի մի էր բերում նախորդ 4 տարիների ռազմական գործողութիւնները եւ դրանցում ակտիւ մասնակցութիւն ունեցողներին, ընդամէնը 2 տասնեակ հոգի պարգեւատրուեցին Մարտական խաչ շքանշաններով», յայտնեց ան:
Դիրքային բարելաւումներու ու կորուստներու հարցին անդրադառնալով` Սերժ Սարգսեան ըսաւ, որ 1994ի զինադադարէն ետք այդ գործընթացը երբեք կանգ չէ առած: Մինչեւ ապրիլեան պատերազմը բազմաթիւ տեղերու մէջ հայկական կողմը ունեցած է բազմաթիւ դիրքային բարելաւումներ: