Մարաշի հայրենակցական միութեան հրաւէրով հինգշաբթի, 16 յունիս 2022-ին Ազգային առաջնորդարանի «Երջօ Սամուէլեան-Եռագոյն» սրահին մէջ տեղի ունեցաւ Շողիկ Թորոսեանի «Կաթիլ մը արցունք» ձայնասկաւառակի շնորհահանդէսը:
«Կաթիլ մը արցունք» երգին խօսքերուն հեղինակն է Աշոտ Բագրատունի, երաժշտութեան` Սասուն Պասկեւիչեան, գործիքաւորումը կատարած է Հայկ Նաւասարդեան, իսկ ձայնագրութիւնը` «H&A Records», Երեւանի մէջ:
Շնորհահանդէսին բարի գալուստի խօսքը արտասանեց Շողեր Գառնէշեան, ապա խօսք առին Մարաշի հայրենակցական միութեան անդամ Նազարէթ Ապունայեան, Միքայէլ Հաճեան (արձանագրուած` Արցախէն), երգի արժեւորում կատարեց եւ բացատրութիւն տուաւ դոկտ. Էտի Թորիկեան, երգին մասին խօսեցան երաժիշտ Սասուն Պասկեւիչեան եւ գործիքաւորող, ձայնագրող Հայկ Նաւասարդեան, Արմէն Ճենտերեճեան անդրադարձաւ երգին յատկանիշներուն:
Սրտի խօսքերով հանդէս եկան Աշոտ Բագրատունի եւ Շողիկ Թորոսեան, իսկ փակման խօսքով` Լիբանանի հայոց թեմի առաջնորդ Շահէ արք. Փանոսեան:
Ձեռնարկին ընթացքին Նորայր Պուտաքեան գեղանկարի մը ծնունդ տուաւ` ընդհանուր մթնոլորտէն ներշնչուած:
Շողիկ Թորոսեան մատուցեց նոր երգը, կատարուեցաւ շնորհահանդէս, ինչպէս նաեւ` ձայնասկաւառակի մակագրութիւն:
Ստորեւ կը ներկայացնենք ձեռնարկին ընթացքին արտասանուած Միքայէլ Հաջեանի խօսքը:
Արցախեան բարի երթ
«Կաթիլ մը արցունք» երգին
Բարե՛ւ ձեզ: Հայոց Արցախ աշխարհից խորին յարգանքս ու ջերմ ողջոյններս` շնորհահանդէսի բոլոր մասնակիցներին եւ «Կաթիլ մը արցունք» երգի հեղինակներին` խօսքի, երաժշտութեան, գործիքաւորման ու մեկնաբանութեան:
Հաճելի է գիտակցել, որ սփիւռքի գաղթօճախներում եւ, ի մասնաւորի, ահաւասիկ, ինձ համար տարիներ ի վեր հարազատ դարձած լիբանանահայ համայնքում, հայ մշակութային արժէքների իւրաքանչիւր ծնունդ պարբերաբար այդպէս` հանդիսաւորութեամբ ներկայացւում է հանրութեան դատին: Իմ համոզմամբ, այս աւանդոյթն ինքնին իր իմաստալի խորհուրդն ունի: Այն վերստին արձանագրում է, որ, հայրենիք-սփիւռքի գաղթօճախներ տարածական հեռաւորութիւններից անկախ, մեր ժողովրդի փոխադարձ հոգեւոր կապը տարածականութիւն ու այլոց պետական սահմաններ չի ճանաչում, եւ մենք միասնական ենք ոչ միայն մեր ծինային ծագումով, ոչ միայն մեր քրիստոնէական հաւատքով, այլեւ` մեր ժողովրդի հինաւուրց ու շարունակաբար վերակերտուող մշակութային արժեհամակարգով: Այնպէս որ, հայ ժողովրդի ազգային մշակոյթն իր նորանոր ծնունդներով ամենեւին էլ չի սահմանափակւում սոսկ մեն մի հասցէով` Հայաստան հայրենիքով: Այն բազմահասցէ է իր ձեռքբերումներով` ակունքուելով աշխարհի ամենատարբեր անկիւններում, բազում վտակների իր հոսքերով ի վերջոյ միախառնւում է հայոց մայր գետին` աւելի վարար ու անհատնում դարձնելով դէպի հեռաւոր գալիք հայութեան առաջընթացը:
Միեւնոյն ժամանակ նման իւրաքանչիւր ձեռնարկ, անկախ այն հանգամանքից, թէ որտեղ է իրականացւում` Հայաստանում, Արցախում կամ սփիւռքում, բացի խնդրոյ առարկայ մշակութային արժէքի հանրայնացման օրապահանջ անհրաժեշտութիւնից, առաւելապէս կոչուած է ծառայելու, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոս, իմ խորին համոզմամբ` Մեծ Հայ Արամ Ա. վեհափառի խօսքով ասած, մարդակերտման, հայակերտման ու հայապահպանման գերագոյն նպատակին: Ուստի, այս առումով եւս, յիրաւի ողջունելի է «Կաթիլ մը արցունք» երգի այսօրուայ շնորհահանդէսը:
Խոստովանեմ, որ այս երգի ծնունդը հաճելի անակնկալ էր ինձ համար: Ես գիտէի, որ խօսքի հեղինակը` Աշոտ Բագրատունին, հիմնաւոր կրթեալ ու գիտակ երիտասարդ է, մանաւանդ` ինձ մշտապէս հետաքրքրող եւ տասնամեակներ ի վեր իմ հիմնական մասնագիտութիւնը դարձած զանգուածային լրատուութեան եւ արդի տեղեկատուական արհեստագիտութիւնների ասպարէզներում: Յամենայն դէպս այդ էր իմ առաջին մնայուն տպաւորութիւնը տակաւին 2017 թուականի մարտից, երբ առաջին անգամ, ՀՅԴ Լիբանանի Կենտրոնական կոմիտէի հրաւէրով, որպէս ապրիլեան քառօրեայ պատերազմում նահատակուած որդու հայր, այցելել էի Պէյրութ եւ ժամանմանս օրն իսկ ինձ համար անսպասելի, որպէս առաջին հանդիպում, ներկայ գտնուեցի տեղեկատուութեան խնդիրներին նուիրուած խորհրդաժողովի, որի աշխատանքը վարում էր ինձ բոլորովին անծանօթ մի երիտասարդ: Հարցրի ուղեկցուհուս` ներկայումս իմ անկեղծ բարեկամ Լենա Պալեանին եւ նա յայտնեց` Աշոտ Բագրատունին է: Քիչ է ասել` ես զարմացած էի այդ ասպարէզում երիտասարդ հռետորի խորիմացութեամբ ու քաջատեղեակութեամբ, եւ հոգուս մէջ ծլարձակող համակրանքի հետ մէկտեղ հետզհետէ սկսեց աճել նաեւ հպարտութեան զգացողութիւնը նրա նկատմամբ, իսկ այցիս հետագայ օրերին, նոր հանդիպումներին ու ծանօթութիւններին զուգընթաց, համայնքի երիտասարդ սերնդի նաեւ շատ այլ ներկայացուցիչների հանդէպ: Բառիս բուն իմաստով հիացմունք էի ապրում` մտածելով, թէ ահա տես` ի՛նչ փայլուն երիտասարդութիւն է ասպարէզ գալիս հայկական սփիւռքում, ի մասնաւորի, շեշտում եմ, լիբանանահայ համայնքում: Մանաւանդ որ այդ երիտասարդ սերունդն է կոչուած այսօր, թէ վաղը իր ուսերին կրելու հայոց պահանջատիրութեան, Հայ դատի ծանր ու պատասխանատու առաքելութիւնը` ի շարունակումն Հայոց ցեղասպանութիւնը վերապրած աւագ սերունդների ու նրանց ժառանգների` հայրենազուրկ դարձած մեր ապուպապերի եւ ծնողների նուիրական իղձերի իրականացման:
Ես այդ ժամանակ տեղեակ չէի, միայն հետագայում, յուրախութիւն ինձ, իմացայ, որ Աշոտը նաեւ շնորհալի ու խոստմնալի բանաստեղծ է, գողտրիկ քնարական ու հայրենասիրական չափածոյ ստեղծագործութիւնների հեղինակ, ինչն առաւել խորացրեց իմ համակրանքը նրա նկատմամբ, առաւել եւս, որ ինքս էլ երբեմնակի փորձում եմ ուժերս պոէզիայում: Ասենք` անհնար է հայ լինես ու բանաստեղծութիւն չգրես® Էական չէ` յաջող, թէ անյաջող® Աշոտ Բագրատունի բանաստեղծի դէպքում, անշուշտ, յաջող, ինչի անդրանիկ հաւաստումը ինձ համար դարձաւ նրա խօսքով եւ երգահան Գէորգ Մանասեանի հեղինակութեամբ մեղեդիացուած «Վարդ մը գետինը» քնարական երգը, որ Արցախում հնչեց ու ծափողջոյններով ընդունուեց երեք տարի առաջ` Շուշիում, աւա՜ղ, ներկայումս վերստին գերեվարուած հայոց բերդաքաղաքում, արցախցիներիս համար եւս այդուհետ սիրելի դարձած երգչուհի, սոփրանօ Շողիկ Թորոսեանի մեկնաբանութեամբ` նրա մենահամերգի ժամանակ:
Աշոտ Բագրատունու բանաստեղծական տաղանդի հերթական հաւաստումը, ահաւասիկ, «Կաթիլ մը արցունք» երգի խօսքն է:
Նշեմ, որ երկու դէպքում էլ, որպէս առաջին տպաւորութիւն, մտովի աչքիս յառնեցին հայ պոէզիայի, աւա՜ղ, վաղամեռիկ, բայց եւ անմոռաց դասականներ Պետրոս Դուրեանի ու Մեծարենցի ստեղծագործութիւնները, որոնց հոգեկան տուայտանքի կերպաւորման ու պատկերաւորման իւրայատկութիւնները, չկրկնուելով հանդերձ, նոր, ինքնատիպ ու յուզիչ երանգաւորումներ են ստացել Աշոտ Բագրատունու տողերում:
Ուշագրաւ է, որ երիտասարդ բանաստեղծի «Կաթիլ մը արցունք» խորհրդապաշտ ոճի սիրերգը գրաւել է Հայաստանի ժողովրդական արուեստագէտ, բազմաթիւ հանրածանօթ երգերի հեղինակ Սասուն Պասկեւիչեանի ուշադրութիւնը եւ նրա երաժշտական վրձնահարուածներով վերածուել ականջ շոյող գեղեցիկ ռոմանսի: Խոնարհումս` անուանի երգահանի տաղանդին, սիրուած մշակութային գործիչ, ում երաժշտական գոհարները բեմ են հանել ժամանակի լաւագոյն երգիչները` Յովհաննէս Բադալեանը, Օֆելեա Համբարձումեանը, Ռուբէն Մաթեւոսեանը, Ֆլորա Մարտիրոսեանը, Պապին Պօղոսեանը, Բելլա Դարբինեանը, Ռաիսա Մկրտչեանը, մեր շատ այլ մեծեր, իսկ այժմ ահա նաեւ` Շողիկ Թորոսեանը:
Ի դէպ, նախապէս նշեմ նաեւ երգի գործիքաւորման բարձր մակարդակը, որ հմուտ գործիքային ոճաւորմամբ իրականացրել է երաժիշտ Հայկ Նաւասարդեանը:
Ինչ խօսք, անժխտելի ճշմարտութիւն է, որ ցանկացած երգի յաջողութիւն, ի շարս խօսքի, մեղեդու եւ գործիքային ոճաւորման, մեծապէս պայմանաւորուած է երգչի կատարման, մեկնաբանման մակարդակով: Այս առումով եւս, առաւել քան համոզուած եմ, «Կաթիլ մը արցունք»-ի բախտը բերել է: Իրօք բերել է, քանզի երգի առաջին մեկնաբանը ոչ այլ ոք է, քան` մեր երաժշտասէր հանրութեան ծիրում միանշանակ համընդունելի ու սիրելի սոփրանօ Շողիկ Թորոսեանը: Այն Շողիկ Թորոսեանը, որ իր բարձրակարգ կատարողական արուեստով բազմահազար սրտեր է գերել ինչպէս լիբանանահայ համայնքում, սփիւռքի մի շարք այլ գաղթօճախներում, նոյնպէս եւ մայր հայրենիքում եւ Արցախում:
Ես տարբեր առիթներով մամուլում արտայայտել եմ Շողիկ Թորոսեանի բարձր կատարողական արուեստի իմ ընկալումները:
Առաջին անգամ բախտ եմ ունեցել այդ վայելքն ապրել տակաւին 2017-ի մարտի 27-ին, Պէյրութում, Պուրճ Համուտի «Տէր Մելքոնեան» թատերասրահում ապրիլեան քառօրեայ պատերազմում նահատակուած մեր քաջորդիների յիշատակին նուիրուած յուշ-երեկոյին, որտեղ նա հանդէս եկաւ` Ռիթա Սարգսեանի «Նորօրեայ հերոսին» երգի հրաշալի կատարմամբ:
Շողիկ Թորոսեանի երգարուեստի հետ իմ հետագայ հանդիպումները հիմնականում համացանցային տեսադաշտում էին` համացանցում տեղադրուած տեսանիւթերի միջոցով` ամէն անգամ էլ առլցուն յուզմունք ապրելով նրա անկրկնելի ձայնի կախարդական ելեւէջներով: Անկախ նրանից` դրանք մեր ազգային-ժողովրդական երգարուեստի նմուշներ են, հայ կամ եւրոպական երգահանների հանրածանօթ ստեղծագործութիւններ, Շողիկ Թորոսեանի բոլոր այդ կատարումներն էլ, որպէս ակնյայտ իրողութիւն, առանձնանում են իմաստաւորման զուտ թորոսեանական խորքայնութեամբ ու յուզականութեամբ: Երեւի թէ այլ կերպ հնարաւոր չէ պատկերացնել ու բացատրել բուռն ծափողջոյններով ուղեկցուող այն գնահատանքը, որին նրա երգարուեստն արժանանում է ամէնուրեք` ինչպէս սփիւռքահայ համայնքների, նոյնպէս եւ մայր հայրենիքի եւ աշխարհի մեծ ու փոքր բեմերում:
Միանգամայն յատկանշական է, որ նոյն այդ հիացմունքն էր շողարձակում նաեւ Շուշիի պատկերասրահում 2019 թուականի օգոստոսի 13-ին կայացած նրա մենահամերգում, որ հովանաւորել ու կազմակերպել էր Արցախի Հանրապետութեան մշակոյթի, երիտասարդութեան հարցերի եւ զբօսաշրջութեան նախարարութիւնը` այն ժամանակ նախարար Լեռնիկ Յովհաննիսեանի անմիջական աջակցութեամբ: Մենահամերգի յայտագիրն առաւել քան հարուստ էր` յագեցած հայ եւ արտասահմանեան հեղինակների դասական ու նոր ստեղծագործութիւններով, որոնք անխտիր ընդունուեցին ալեկոծ ոգեւորութեամբ: Որպէս ականատես` վկայեմ, որ Արցախի երաժշտասէր հասարակայնութիւնը, երգչուհու ձայնի առաջին իսկ հոգեթով ելեւէջներին ունկնդիր, անհուն սիրով ու պոռթկուն խանդաղատանքով ընդունեց Շողիկ Թորոսեանին: Ընդունեց որպէս արցախուհու, որպէս հեռու, օտար ափերում դեգերումներից տուն դարձած իր հարազատ, շնորհաշատ դստեր: Յիշում եմ` Արցախի հանրային հեռատեսիլի` Շողիկ Թորոսեանի մենահամերգին նուիրուած հաղորդման մէջ ես ամենայն համոզմամբ շեշտել էի. «Շուշին Արցախի սիրտն է, եւ Շողիկն այսօր գրաւեց այդ սիրտը»:
Բայց վերստին դառնամ օրուայ ձեռնարկին` «Կաթիլ մը արցունք» երգի շնորհահանդէսին: Ես չգիտեմ ու չեմ կարող նախապէս ասել, թէ հետագայում այլ երգիչ-երգչուհիների կատարմամբ ինչ երանգաւորում կը ստանայ այս գեղեցիկ երաժշտական ստեղծագործութիւնը: Բայց ուզում եմ հաւատալ, որ շնորհահանդէսի մասնակիցները երեւի թէ կը համաձայնեն ինձ հետ, որ, կրկնում եմ, «Կաթիլ մը արցունք»-ի բախտը իրօք բերել է, քանզի նրա առաջին մեկնաբանը ոչ այլ ոք է, քան, իմ համոզմամբ, հայ երգարուեստի իշխանադուստր սոփրանօ Շողիկ Թորոսեանը:
Այնպէս որ, բարի երթ «Կաթիլ մը արցունք» երգին ու բարի վայելում: Ջերմ շնորհաւորանքս` երգի հեղինակներին ու մեկնաբանին, շնորհահանդէսի մասնակից ունկնդիրներին:
Ինչ վերաբերում է Արցախի մշակութային մայրաքաղաքի` հայոց պատմական Շուշիի ճակատագրին, ապա, համոզուած եմ, ոչ հեռու ապագայում, Աստծոյ օրհնութեամբ եւ հայ միացեալ զինական բազկի ուժով, Շուշի բերդաքաղաքը վերստին ու վերջնականապէս կը վերադառնայ իրեն ծնած ու սնած մօր` հայ ժողովրդի գիրկը, ու դարձեալ քրիստոնէական հաւատք կը ղօղանջեն Շուշիի եկեղեցիների զանգերը եւ նրա համերգասրահներում կրկին կ՛ելեւէջեն հայոց երգն ու նուագը: Անշուշտ նաեւ Արցախի դստեր` Շողիկ Թորոսեանի կատարմամբ:
Ամէն: