«ԹԵՐԹ»Ի ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑԸ ԱՐՑԱԽԻ ՓՈԽՎԱՐՉԱՊԵՏ ԱՐԹՈՒՐ ԱՂԱԲԵԿԵԱՆԻ ՀԵՏ
Tert.am-ի հետ զրոյցում Արցախի փոխվարչապետ Արթուր Աղաբեկեանն անդրադառնում է ՀՀ պաշտպանութեան նախկին նախարար Սէյրան Օհանեանի պաշտօնանկութեանը, Սամուէլ Բաբայեանի՝ առաջնագծի մասին յայտարարութիւններին, «Մարտիկ» հիմնադրամի միջոցներին, «1000 դրամ նախագծին», իր ապաքաղաքական ապագային եւ այլ հարցերի:
«ԹԵՐԹ».- Պարոն Աղաբեկեան, բանակում իրականացուած այս փոփոխութիւնները՝ Սէյրան Օհանեանի պաշտօնանկութիւն, Խաչատուրովի՝ ԱԽ տեղափոխութիւն, ՊՆում քաղաքացիական անձանց ներգրաւում, ինչպէ՞ս էք գնահատում:
ԱՐԹՈԻՐ ԱՂԱԲԵԿԵԱՆ.- Ցանկութիւն չունեմ քաղաքական գնահատականներ տալու: Սէյրան Օհանեանն իմ ընկերն է, նրա հետ առ այսօր էլ շարունակում եմ հանդիպել, խօսել, Սէյրան Օհանեանը մեծ աւանդ ունի մեր բանակի կայացման գործում: Մովսէս Յակոբեանը մարտական ընկերս է, 93-94թթ. ռազմական գործողութիւնների ժամանակ իմ ողջ ձախ թեւի հրամանատարն է եղել, եւ վստահ եմ, որ փայլուն է կատարելու իր առաքելութիւնը:
«ԹԵՐԹ».- Իսկ պաշտօնանկութիւնից յետոյ հանդիպե՞լ էք Սէյրան Օհանեանի հետ:
ԱՐԹՈԻՐ ԱՂԱԲԵԿԵԱՆ.- Ի հարկէ, ո՞նց կարող էի չհանդիպել:
«ԹԵՐԹ».- Ձեզ յայտնե՞լ է իր ծրագրերի մասին, որովհետեւ իրեն կապում են ընդդիմադիր դաշտի ինչ-ինչ պրոյեկտների (նախագիծերու-Խմբ.) հետ:
ԱՐԹՈԻՐ ԱՂԱԲԵԿԵԱՆ.- Ինձ թւում է՝ այդ կապողները երբեք Սէյրան Օհանեանից չեն լսել Սէյրան Օհանեանի յետագայ անելիքների մասին: Կարծում եմ՝ մի օր նա իր յետագայ անելիքների մասին կը յայտարարի:
«ԹԵՐԹ».- Ինքը միայն ասել էր, որ իրեն ոչ ոք ՀԱՊԿ Գլխաւոր քարտուղարի պաշտօնը չի առաջարկել եւ որ չի պատրաստւում ստանձնել այն: Այստեղ նեղացածութեան ելեւէջներ չէ՞ք զգում:
ԱՐԹՈԻՐ ԱՂԱԲԵԿԵԱՆ.- Չեմ կարծում, չեմ ուզում նման ձեւակերպում տալ: Հիմա, որ ինձ էլ առաջարկէին ՀԱՊԿի հրամանատար, հաստատ կը մերժէի:
«ԹԵՐԹ».- Ինչո՞ւ:
ԱՐԹՈԻՐ ԱՂԱԲԵԿԵԱՆ.- Դա կարեւոր չէ, համարում եմ, որ Սէյրան Օհանեանը դեռ անելիք ունի:
«ԹԵՐԹ».- «1000 դրամ նուիրատուութիւն» նախագիծը հայ հասարակութեան կողմից մեծ քննադատութեան արժանացաւ. ձեր գնահատականը:
ԱՐԹՈԻՐ ԱՂԱԲԵԿԵԱՆ.- Ես ուսումնասիրել եմ Մեծ Բրիտանիայի փորձը, ԱՄՆի բանակը, Իրանի բանակը, Իրաքի նախկին վարչակազմի օրօք իրենց զինուած ուժերը: Ես փորձել եմ հասկանալ՝ վերջը մեխը ո՞րն է, ու շեշտը ինչի՞ վրայ դնենք մեր այս՝ քիչ մարդկային ու ֆինանսական ռեսուրսներով ու այս աշխարհագրական դիրքի մէջ գտնուող բանակին առաւելութիւն տալու համար: Մենք ուշացել ենք այս նախագիծը կեանքի կոչելու առումով, բայց լաւ է ուշ, քան աւելի ուշ: Ի սէր Աստծոյ, մի հատ վերցրէք, նայէք՝ պաշտպանութեանը յատկացուած միջոցները քանի՞ տոկոս են կազմում ՀՆԱի, եւ մենք կը հասկանանք, որ խախտել ենք բոլոր միջազգային չափորոշիչները:
«ԹԵՐԹ».- Ասացիք, որ հրամանատարներին չեն դատում, որ դա չգրուած օրէնք է, բայց այս 1000 դրամի նախաձեռնութիւնը, որը ողջունում էք, իրականում քննադատութեան տեղիք տուեց այն համատեքստում, որ հրամանատարները գռփում են, իսկ 1000 դրամը ուզում են ժողովրդից: Օրինակ՝ Վահան Բադասեանն առաջարկեց, որ գեներալների ու հրամանատարների՝ «հեկտարներով բնակարանները» հանեն աճուրդի ու այդ գումարներն ուղղեն այդ հիմնադրամին: Սա բարձրաձայնում եմ, որովհետեւ այն հաւաքական կարծիք է: Հիմա չքննադատի՞ հասարակութիւնը՝ նման ունեցուածք ունեցող հրամանատարներին:
ԱՐԹՈԻՐ ԱՂԱԲԵԿԵԱՆ.- Այդ հարցն ինձ տալիս էք որպէս նախկին հրամանատարի: Ցանկացած յայտարարութիւն պէտք է ունենայ հասցէատէր: Կարող է մէկ ուրիշ տեղ էլ, մի լրագրողի հետ հանդիպման ժամանակ ցանկ հրապարակեն, որտեղ նաեւ իմ անունն են տալիս: Ես երբեք չեմ կարողանում հանդուրժել այս մօտեցումը, երբ մենք անհասցէ յայտարարութիւններ ենք անում: Չեմ մտածում, որ «հրամանատար» ասուածը 2-3, 4-5 մարդ է, այլ՝ դասակի հրամանատարից մինչեւ զօրամիաւորման հրամանատար…
«ԹԵՐԹ».- Բայց ինչու անհասցէ, կոնկրետ տներ են հրապարակում՝ 3-4 յարկանի:
ԱՐԹՈԻՐ ԱՂԱԲԵԿԵԱՆ.- Ինձ թւում է՝ 3-4 յարկանի տուն ունեցող մարդ մեզնից պակաս մտահոգ չէ: Եւ ես ցանկութիւն չունեմ բեւեռացման կողմնակիցը լինել այս գործընթացի, որը տեղի ունենում մեր երկրում: Երբ փորձում են բաժանարար գծեր գծել՝ հարուստների ու աղքատների, ունեւորների ու ոչ ունեւորների, դղեակ ունեցողների, չունեցողների:
«ԹԵՐԹ».- Դա բաժանարար գիծ չէ, հասարակութիւնը արդարութիւն է պահանջում:
ԱՐԹՈԻՐ ԱՂԱԲԵԿԵԱՆ.- Էդ դէպքում, հասարակութիւնը թող իմանայ՝ ով է հրամանատարը: Արդեօք հասարակութիւնը գիտի՞, թէ ո՛վ է հրամանատարը, որպէսզի նման անհասցէ յայտարարութիւն չանի: Ո՞վ է դասակի, վաշտի, գումարտակի հրամանատարը, զօրամիաւորման, ո՞վ է այն գեներալ մայորը, ում ենթակայութեան տակ 2-3 հազար մարդ կարող է մարտի գնալ: Գիտէ՞ք՝ «հրամանատար» սահմանման համար պէտք է հասկանալ ո՛վ է զինուորը:
«ԹԵՐԹ».- Զինուորը հայրենիքը պաշտպանողն է:
ԱՐԹՈԻՐ ԱՂԱԲԵԿԵԱՆ.- Հայրենիքն ինչպէ՞ս են պաշտպանում՝ բռնի ուժի գործադրմամբ: Ո՞վ է հրամանատարը՝ բռնի ուժի կառավարիչն է: Մենք կարողացել ենք մեր իրական գնահատականը տալ մեր հրամանատարներին, որպէս բռնի ուժի կառավարիչներ, մարտի տանող մարդու, որին չեն դատում: Մարդ, որը շարում է իր զօրքը մարտի տանելու համար, լաւ-լաւ ելոյթներ է ունենում ու շարքին նայելով ասում է, որ բոլորս մի մարդու նման պէտք է հետ գանք, բայց հոգու խորքում՝ մտածում է, որ նման բան հնարաւոր չէ: Հաստատ զոհեր ու այլ կորուստներ է ունենալու:
«ԹԵՐԹ».- Այսինքն՝ մեծ խարիզմայի տէր մարդ, որի թուլութիւնների նկատմամբ, ըստ ձեզ, հասարակութիւնը պէտք է աւելի ներողամիտ լինի:
ԱՐԹՈԻՐ ԱՂԱԲԵԿԵԱՆ.- Գիտէք, որ մենք պէտք է նախ, մատնացոյց անենք իրական հրամանատարին: Նաեւ կը տեսնենք, որ այնքան մարդիկ կան, որ իրաւունք չունեն լինելու հրամանատար: Իսկ ինչ վերաբերում է նախաձեռնութեանը, չեմ կարծում, որ ժողովուրդը քննադատօրէն է վերաբերում:
«ԹԵՐԹ».- Գագիկ Մելիքեանի նմա՞ն էք մտածում, որ դա մի խումբ ֆէյսբուքահայ տականքներ են:
ԱՐԹՈԻՐ ԱՂԱԲԵԿԵԱՆ.- Ոչ, ոչ էլ Գագիկ Մելիքեանի նման: Ես կարծում եմ՝ նախաձեռնողները թերացել են եւ հասարակական քննարկումներ քիչ են անցկացրել: Եւ մի քանի տարի առաջ ես Սէյրան Օհանեանի հետ նման զրոյց եմ ունեցել, որ կարիք կայ նոր մօտեցման:
«ԹԵՐԹ».- Կողմնակի՞ց էր:
ԱՐԹՈԻՐ ԱՂԱԲԵԿԵԱՆ.- Մենք քննարկել ենք այդ հարցը, ես ներկայացրի իմ մօտեցումը:
«ԹԵՐԹ».- Կանանց բանակի զօրակոչելու մասին ի՞նչ կ՛ասէք:
ԱՐԹՈԻՐ ԱՂԱԲԵԿԵԱՆ.- Լաւ է՝ չտաք նման հարց: Բացասական եմ վերաբերում: Ես նոր ասացի՝ ով է զինուորը՝ բռնի ուժի գործադրողը: Չէի ցանկանայ հայ կնոջը տեսնել բռնի ուժ գործադրելիս: Բայց նաեւ կարծում են, որ ԶՈՒում կանայք պէտք է ընդգրկուեն այնպիսի պաշտօնների, որը չի ենթադրում դա: Այսինքն՝ ապահովման ստորաբաժանումներում: Մենք, եթէ համեմատւում ենք Իսրայէլի հետ, պէտք է յիշենք, որ մենք մեր կանանց չենք թողնում գերեզմաններում մասնակցել թաղման արարողութիւնների:
«ԹԵՐԹ».- ԼՂ ՊԲ նախկին հրամանատար Սամուէլ Բաբայեանը, անդրադառնալով առաջնագծում կատարուած աշխատանքներին, այն հանգամանքին, որ մեծ ծաւալի խրամատներ են փորուել, ասաց, որ 25 տարի է՝ փորում են ու նոյն մետաղեայ ջարդոնն է: Այսինքն՝ փորելով չէ, մեզ պէտք է քաղաքականութիւն փոխել:
ԱՐԹՈԻՐ ԱՂԱԲԵԿԵԱՆ.- Գիտէք, ռազմավարութիւնը չեն փոխում, ռազմավարութիւնը քաղաքական կեցուածք է հակառակորդի նկատմամբ, որը միշտ մնում է նոյնը, քանի դեռ այդ հակառակորդը կայ: Ինչ վերաբերում է մարտավարութեանը, ապա խանգարել հրամանատարին, որն ընդամէնը պատասխանատուութիւն է կրում առաջնագծի կահաւորման առումով, նկատի ունեմ գնդի հրամանատար, դասակի հրամանատար, խանգարել նրան կազմակերպել իր պաշտպանութիւնը, իր հնարքները գործադրել եւ քննադատել նրան՝ դրանք այդպէս մշակելու եւ գործադրելու համար, լինի «ժեշտից բանկա» (թիթեղեայ անօթ-Խմբ.), թէ ինչ, առնուազն սխալ է, որովհետեւ հրամանատարը ճիշդ է: Այն օրը, երբ չենք ընդունի հրամանատարի ճիշդ լինելը, այդ օրը դատապարտուած ենք պարտութեան, որովհետեւ հրամանատարը ճիշդ է: Ցանկացած վերադաս պէտք է գնահատի իր ստորադասին, որ դու ճիշդ ես, որովհետեւ միայն դա է բերում յաղթանակի: Եւ հէնց այնպէս չէ, որ ասում են, որ հրամանատարներին չեն դատում, հէնց այնպէս չէ, որ ցանկացած կանոնադրութեան մէջ կայ չգրուած օրէնք, ըստ որի՝ հրամանատարը միշտ ճիշդ է: Դա բխում է ապագայ յաղթանակից: Ինչ վերաբերում է առաջնագծին, ապա ԼՂ սահմանի ողջ երկայնքով ապրիլեան գործողութիւններից յետոյ վերանայում է տեղի ունեցել: Եւ հակառակորդը, կլասիկ մարտից բացի, գործադրել է նաեւ այլ մեթոդներ, եւ դրա համար նոր ռեսուրսներ են անհրաժեշտ նորացուած հակառակորդին դիմակայելու առումով: Փառք մեզ, որ կարողացել ենք հասկանալ սա: Ցաւօք, մենք սա չէին արել 1 տարի առաջ: Բայց մենք առաջնագիծ ենք կահաւորում, ինժեներական աշխատանքներ ենք իրականացնում: Խրամատները փորուել են ու շարունակուելու են փորուել: Եւ ամէն հրամանատար, գալով պաշտօնի, միշտ գտնելու է, որ փորուած խրամատները շատ քիչ են: Բա զինուորն առաջնագծում ի՞նչ պէտք է անի, պէտք է խրամատ փորի: Առաջին խրամատը փորելուց յետոյ պէտք է երկրորդը փորի, յետոյ՝ 5րդը:
«ԹԵՐԹ».- Նաեւ Սամուէլ Բաբայեանն ասել էր, որ «Իսկանդեր»ը յարձակուողական զէնք է, բայց մեզ պէտք է պաշտպանական զէնք: Նաեւ, որ «Իսկանդեր» ունենալը դեռ հերիք չէ, պէտք է նաեւ «դուխ» (ոգի-Խմբ.) ունենալ այն օգտագործելու համար:
ԱՐԹՈԻՐ ԱՂԱԲԵԿԵԱՆ.- Պաշտպանական ու յարձակուողական զէնքերն իրար չեն խանգարում: Իրականում, մեր ռազմական թատերաբեմում «Իսկանդեր»ի անելիքը չի կարող տակտիկական լինել, քանի որ այստեղ զօրքերի տեղաշարժերը այնպիսի զանգուածային բնոյթ չունեն ու այնպիսի կուտակումներ չեն, որ կիրառուի «Իսկանդեր», եւ յատկապէս լոկալ ռազմական գործողութիւններում, ինչը եղաւ ապրիլեան օրերին, հրամանատարն առնուազն ախմախ (հիմար-Խմբ.) պէտք է լինի, որ «Իսկանդէր» կիրառի: Եւ թատերաբեմում «Իսկանդեր»ն աւելի շատ դիտարկենք որպէս «վրիժառութեան զէնք»: Եւ, հետեւաբար, հարց՝ իսկ արդեօք պա՞հն է այդ «վրժառութեան զէնք»ը կիրառելու: Սա, ի հարկէ, չի վերաբերում ունենալ-չունենալուն: Ի հարկէ պէտք է ունենալ:
«ԹԵՐԹ».- Բայց մենք ունե՞նք բաւարար չափով ռազմական տեխնիկա: Սամուէլ Բաբայեանն այդ էր ասում:
ԱՐԹՈԻՐ ԱՂԱԲԵԿԵԱՆ.- Իմ կարծիքով՝ այո: Մենք պաշտպանական մարտը վարելու համար ունենք ամէն ինչ: Մենք ունենք բացեր, որոնց պէտք է լուծումներ տանք: Ես տեսնում եմ, որ նոր պաշտպանութեան նախարարը փորձում է լուծումներ տալ: Ես շատ ուրախացայ, երբ իմացայ այս օրէնսդրական նախաձեռնութեան մասին: Ցաւօք, դա 10-15 տարով ուշացած իրադարձութիւն է (1000 դրամ նուիրատուութեան մասին նախագիծը), բայց լաւ է ուշ, քան աւելի ուշ: Եւ պաշտպանական մարտը վարել՝ չի նշանակում պաշտպանութիւն եւ վերջ: Պաշտպանական մարտի մէջ մտնում են հակայարձակումները, մտնում է հակառակորդին հետեւելն ու ջախջախելը մէկ այլ տարածքում: Պաշտպանութիւնը հօ մի խրամատ չէ, որ մէջը նստես, ոչ առաջ, ոչ հետ: Այն իր մէջ լայն իմաստ պարունակող գործողութիւն է:
«ԹԵՐԹ».- Պարոն Աղաբեկեան, ԱԺում երէկ քննարկուող հարցին, թէ ո՞ւր են «Մարտիկ» հիմնադրամի փողերը, պաշտպանութեան նախարարն ասաց, թէ չգիտի:
ԱՐԹՈԻՐ ԱՂԱԲԵԿԵԱՆ.- Հանգստացնեմ բոլորին, «Մարտիկ» հիմնադրամի մայր գումարը պահւում է բանկային տարբեր համակարգերում, որոնք անձեռնմխելի են: Կանոնադրութեամբ: Իսկ կանոնադրութիւն գրողը Արթուր Աղաբեկեանն է, եւ այն ձեւակերպուած է այնպէս, որ անգամ մեծ ցանկութեան դէպքում ո՛չ հիմնադրամի նախագահը, ո՛չ գործադիր տնօրէնը, ո՛չ հոգաբարձուների խորհուրդը չեն կարող ծախսել այդ գումարը, որովհետեւ դա կը լինի ոչ կանոնադրական ծախս: Ասեմ աւելին՝ մեր կանոնադրութեան մէջ նշւում է, որ կանոնադրութեան այս կէտը փոփոխութեան ենթակայ չէ: Ցաւօք, այն նպատակը, որ փորձում էինք լուծել հիմնադրամը ստեղծելիս, իրականութիւն չդարձաւ, այսինքն՝ մեզ չյաջողուեց սա դարձնել համատարած՝ իւրաքանչիւր հայի համար, որովհետեւ մենք նախատեսել էինք, որ առնուազն 1 միլիոն հայ, անկախ իր բնակութեան վայրից, անկախ նրանից, թէ երբ է ծնուել ու անգամ՝ մահացել, իր մասնակցութիւնը կը բերի այդ հիմնադրամին՝ իր անունը զետեղելով համացանցում եւ 100 դոլարով իր մասնակցութիւնը բերելով մայր գումարին, որոնց տոկոսները յետագայում նորից դառնում են 100 դոլարներ ու նստեցւում արցախեան պատերազմում զոհուած զինծառայողներին հաշիւներին:
«ԹԵՐԹ».- Որքա՞ն գումար կայ հիմնադրամում:
ԱՐԹՈԻՐ ԱՂԱԲԵԿԵԱՆ.- Հիմա ունենք 1 միլիոն 200 հազար դոլար, այսինքն՝ մօտ 12,000 մասնակից: Նորմալ եմ վերաբերում այդ քննադատութեանը, մի քիչ էլ թերացել ենք, յետագայում աւելի թափանցիկ չենք աշխատել, ինտերնետային էջը չենք համալրել: Բայց մեր սխալը մօտ ապագայում կ՛ուղղենք:
«ԹԵՐԹ».- Ձեզ չեն առաջարկե՞լ, որ այս 1000ական դրամները փոխանցէք այդ հիմնադրամին:
ԱՐԹՈԻՐ ԱՂԱԲԵԿԵԱՆ.- Մենք անմիջապէս կը մերժենք, որովհետեւ դա դէմ է մեր կանոնադրական նպատակին:
«ԹԵՐԹ».- Ասել էիք, որ քաղաքականութիւնից հեռանալու էք, այս մտադրութիւնը դեռ ուժի մէ՞ջ է:
ԱՐԹՈԻՐ ԱՂԱԲԵԿԵԱՆ.- Այո, նման ցանկութիւն ունեմ: Սահմանադրական բարեփոխումների ա-ւարտից յետոյ, կարծում եմ, առաջին եռամսեակին կը հեռանամ քաղաքականութիւնից: Կը յաջողուի՞, թէ ոչ, վստահ եմ, որ կը յաջողուի: