«Սխալուելու հաւանականութեան
հանդէպ վախը մեզ պիտի ետ չպահի
ճշմարտութեան որոնումներից »:
Հելւեցիուս
«Ծանր հիւանդութիւնը՝ սկզբում դիւրին
է բուժել, բայց դժուար է ախտորոշել, մինչդեռ երբ այն սաստկացել է՝ աւելի հեշտ է ախտորոշել, բայց դժուար է բուժել»
Մաքիաւել
Ռուբէն Յովակիմեան
Ի սկզբանէ յայտնի էր եւ ամէն մարդ սպասում էր, թէ ուշ կամ կանուխ, ամիսներ շարունակ կուտակուած մաղձն ու թոյնը պիտի ժայթքէր, եւ ընդդիմադիր որոշ կարկառուն մեծ կամ փոքր գործիչներ բաց է ի բաց յայտնում էին, որ եղած փողոցի առճակատումը պիտի տեղափոխեն խորհրդարան, իշխանութեանը ամէն տեսակի խոչընդոտ ստեղծելու ստոյգ ծրագրով՝ կիրառելով անկիրթ եւ գռեհիկ դիմելաձեւի բոլոր տեսակները, ընդհուպ՝ բռնցքամարտը, եւ անցած օրերին վառ վկան եղանք, որ հայկական խորհրդարանը տարածաշրջանի բոլորից մարտունակն է, նպատակ ունենալով, ըստ քոչի արտայայտութեան, «խորքից կրծելու իշխանութեան քօքը՝» իմա արմատները:
Մեր նպատակը չէ մատնանշել մեղաւորն ու անմեղը կամ թէ ո՞վ առաջին սխալ քայլը արեց, այլ ցաւալի՝ մինչեւ իսկ ողբալի է, որ մեր հայրենի քաղաքական դասը հասել է այդ մակարդակի[1], եւ ըստ իս այդ պայմաններում երկիր թալանելը բնաւ յանցանք չի կարող նկատուել: Այս է մեր աչառու ունեցածը, բայց այն հայկական յատկանիշ չէ: Միեւնոյն ժամանակ ընդգծեմ, թէ որեւէ մէկին պաշտպան լինելու յաւակնութիւնը եւս չունեմ, մասնաւորապէս վարչապետի, քանզի նա եւս կատարեալ չէ, բայց անառարկելի է նրա դիրքի օրինականութիւնը եւ, երբ պատգամաւոր մի «աղջնակ[2]», տգէտ ու տխմար գաւառական դիմելաձեւով բազմիցս խօսք ուղղեց նրան, նիստի ընթացքին, որպէս սադրանք՝ ծեծկռտուքի առիթ դարձաւ եւ նման այլ ամօթալի դիպուածը կրկնուեց յաջորդ օրը (25-8), այն սփռուուեց աշխարհով մէկ:Ոչ միայն անհասկանալի, այլ անհանդուրժելի է թշնամին փնտրել խորհրդարանի նիստերի դահլիճում: Այս երեւոյթը սպասելի էր եւ անակնկալ չէր՝ ունենալով խոր արմատներ: Նախ պատերազմի անշրջելի հետեւանքները, որի արմատները ոչ միայն այսօր, այլ նաեւ անցած քսանամեայ համակարգի ծնունդ են, ջղաձիգ են դարձրել մարդկանց, յաճախ այն շահարկելով ոմանց օգտին, իսկ բուն պատերազմի առիթով ենթադրաբար այն անստոյգ կարծիքն է շրջում, թէ երրորդ նախագահը կռահել էր մօտալուտ չարիքի անխուսափելիութիւնը եւ, երբ 2018-ին յայտարարեց, թէ «Նիկոլը ճիշտ էր» եւ զիջեց նորընտիր վարչապետի իր աթոռը՝ մտածուած քայլ էր՝ հեռու մնալու հետագայ պատասխանատուութիւնից: Եթէ վարչապետը այն ժամանակ յայտնէր, թէ բանակցային ինչ համաձայնագիր է փոխանցուել իրեն, ապա հանրութիւնը նախ կ՝իմանար, թէ 20-ամեայ գործընթացով ո՞ւր ենք հասել եւ պարզ կը լինէր նախկինների թողած ժառանգութիւնը[3]: Թերեւս տեղին է յիշել այն իմաստութիւնը, թէ մարդ աւելի քիչ սխալ կը գործէր, եթէ իմանար, թէ ինչ չգիտի, եւ երիցս իրաւացի է «ԱՍՊԱՐԷԶ»-ի(27-8) խմբագիրը գրելով՝«․․․ինչի կը ծառայէ այս նիստերուն գերազանցապէս տիրած ապառողջ եւ ոչ-կառուցողական մթնոլորտը, որուն մէջ խելայեղ փոխադարձ վարկաբեկումի, ամբաստանութիւններու եւ վիրաւորանքներու յորձանուտ մը տեւաբար կը պտտի․․․»: Միանում ենք այդ մտքին եւ կարծում եմ, թէ վիճակը քաղաքական իմաստակութիւն է, միայն թէ լաւ չհասկացանք թէ այն ուղղուած է բոլորի՞ն, թէ՞ ընդդիմադիրներին, որ մեծ ի մասամբ բացակայ են դահլիճից եւ, յոյժ կարեւոր պետական ծրագրի մասին որեւէ բանավէճ չձեռնարկելով, բաւարար համարեցին չքուէարկել: Ա՞յս է կառուցողականութեան ձեւը եւ փայլուն օրինակը:
Որքան որ ցաւալի է՝ անհնար է չնկատել, որ բռնի ուժով խնդիր լուծելու մշակոյթը բաւական զարգացել է ներքաղաքական դաշտում եւ քաղաքակիրթ կեցուածքը իր տեղը վաղուց է զիջել տխմար գաւառականութեանը:
Տիրող քաոսային վիճակը, որ ոչ միայն յարիր չէ մեզ, նրա կարիքը չունենք եւ, եթէ շարունակուի եւ թափ առնի, տանելու է դէպի կործանում՝ տարերային չէ, ունի հեղինակ(ներ), իր ստոյգ ծրագրով եւ նպատակներով, թերեւս մասամբ, ինչ որ ուժերի կողմից քաջալերուած եւ պարտադիր չէ մարգարէ լինել գուշակելու, որ ընդդիմադիր դաշինքներ ստեղծելու գաղափարը նախկին նախագահների կողմից արուեց այն միտումով, որ մտնելով կառավարութիւն՝ պիտի կարողանան իրենց նկատմամբ յարուցուած քրէական հետապնդումները չեղարկել, իսկ քաղաքական կուսակցութիւններ ներգրաւելը իրենց քաղաքական մերկութիւնը քողարկել է, քանզի զուրկ են գաղափարախօսութիւնից եւ նրանց կրօնը թալանն է՝ զանց չառնելով յանցագործութիւնների շարքը, եւ այսօր դաս տուող դաշինքի անդամները երբեւէ պիտի չկարողանային երազել խորհրդարան մտնել, առանց երկու նախագահների ըստ ասէկօսէների ներդրած պատկառելի գումարների՝ չնայած նրանց սկզբնական նպատակը քոչին վարչապետի աթոռին նստեցնելն էր, որ թոյլ կը տար իրենց եւս որոշ մեծ կամ փոքր արտօնութիւնների տիրանալ, ինչպէս անցեալում:
Անհասկանալի եւ անըմբռնելի է ետպատերազմեան եւ նախընտրական ամիսներ տեւող խժդժութիւնների՝ ընդհուպ վարչապետի եւ խորհրդարանի նախագահի նկատմամբ անյաջող մահափորձից յետոյ հայրենիքի փրկիչները մտնում են խորհրդարան օրէնքի ուժով եւ պետական կարեւոր ծրագիր քննելու ընթացքին փոխանակ տրամաբանական լուծումներ թելադրելու քուէարկութեան պահին՝ զինուորի հրաման ստանալու նմանութեամբ, բոլոր ընդդիմադիր թեւը լքում է դահլիճը, որ դասալքութեան համազօր է՝ իմ ընկալումով, փոխանակ մնալու եւ դէմ քուէարկելու, որ աւելի օրինական եւ տրամաբանական պիտի դիտուէր:
Անկարող եմ ենթադրել, որ դեռեւս ի՞նչ անակնկալներ են մեզ սպասում, միայն կարելի է յուսալ, որ ամէն մարդ կարողանայ գիտակցել իր տեղը եւ դերը երկրի բարօրութեան ճանապարհին:
27-8-21- Սեն Ռաֆայել
[1]Իմ համոզմունքն է, որ ունենք անզուգական մտաւոր մի զանգուած՝ օժտուած բոլոր մարդկային որակներով՝ ցաւօք ստուերում մնացած:
[2] Աննա Մկրտչեանի հայրը՝ Քասախ գիւղի համայնքապետը, բազում իրաւախախտումների առիթով հետաքննութեան ներքոյ է եւ գուցէ դուստրը փորձում է իր սանձարձակութեամբ սատար լինել հօրը:
[3] Միեւնոյն պահին, եթէ նա փորձառութիւնը ունենար եւ կարողանար հաշտութեան որեւէ պայմանագիր կնքել, ապա գուցէ այդ դժոխքը չէինք ապրի, բայց այդ բոլորը «եթէ»ների շարք է եւ խնդրեմ ա՛յն որպէս խորհուրդ չնկատուի: