ՍԵՄՅՈՆՈՒՐԱԼՈՎ
ԱնցյալշաբաթՀայաստանումէրմոսկովյան «Օդնակո» հրատարակչականտանմասկազմող «Օդնակո: Եվրազիա» պարբերականիգլխավորխմբագիրՍեմյոնՈւրալովը: Կապանումհունիսի 5-իննամասնակցեց «ՀայաստանիտարածաշրջաններըհօգուտԵվրասիականինտեգրման» միջազգայինկոնֆերանսին: Հայաստանյանհանդիպումներիարդյունքումնագրելէստորեւձերուշադրությանըներկայացվողհոդվածըհատուկ «Ազգ»-իհամար:
«Օդնակո: Եվրազիա» պարբերականիգլխավորխմբագիր
ԵվրասիականտնտեսականմիությունումՄաքսայինմիությանհետհամեմատածսկզբունքորենորեւէնորբանչկա: Պարզապեսապրանքներիտեղաշարժիազատությանըավելացելէկապիտալիեւաշխատուժիտեղաշարժմանազատությունը: Փաստորենմենքգործունենքհենքայինտնտեսականինտեգրմանհետեւդեռչենքհասելնույնիսկ 1993թ. տնտեսություններիփոխներթափանցմանը, երբռուսաստանյանշուկայականդեմոկրատներիջանքերովդադարեցգոյությունունենալմիասնականռուբլուգոտին: ԴրանամենաշատըդիմակայումէրայնժամանակՂազախստանիդեռբավականերիտասարդնախագահՆուրսուլթանՆազարբաեւը, որնապացուցումէր, որկարելիէկառուցելինքնիշխանհանրապետություններըառանցտնտեսականմիությունըկործանելու: Եվրասիականմիությանգաղափարըհենցնահնչեցրեցհաջորդ 1994թ. Մոկսվայիպետականհամալսարանումիրդասախոսությանժամանակՙմանրամասնելով, թեինչպեսէտեսնումԵվրասիականինտեգրումըեւինչիպետքէհանգեննախկինխորհրդայինհանրապետությունները: Հաշվիառնելով, որբանակցությունները, համաձայնեցումներըեւմարզանքըՄաքսայինմիությանհենքիվրաձգձգվեցինամբողջ 20 տարի, ապաոչմիհեղափոխականնորբանԵԱՏՄ-ումչկա: Խոշորհաշվով, շատերնենհամաձայն, որայնկարողէրստեղծվելդեռՌուսաստանիեւԲելառուսիդաշնայինպետությանստեղծմանհետմիաժամանակՙ 1996-1997թթ.-ին:
ԵԱՏՄ-իստեղծմանվերլուծությանհամարպետքէելնելդեպիեվրասիականենթատեքստ: Բայցդահասկանալուհամարմիքայլէլպետքէբարձրանալՙհասկանալուհամարհամաշխարհայինտնտեսությանենթատեքստը: Գլոբալֆինանսականկապիտալիզմըխորըճգնաժամիմեջէ: ԱյնպայմանավորվածէհամաշխարհայինվճարամիջոցիՙԱՄՆդոլարիանապահովությամբ: Այսճգնաժամիցելքըկա՛մհամաշխարհայինէմիսիոնկենտրոնիսնանկացումըկլինի (ինչըչենուզումԱՄՆ-ում, ՄեծԲրիտանիայում, Շվեյցվարիայումեւօֆշորայինկղզիներում), կա՛մէլնորհամաշխարհայինպատերազմը (ինչինմղումենաշխարըեւհատկապես, ՌուսաստանինուՉինաստանին): Երկուանգամպատմությանմեջգլոբալկապիտալիզմըճգնաժամիցդուրսէեկելհամաշխարհայինպատերազմներիշնորհիվ: Հիմաշատերնենմտածում, որնորպատերազմիսպառնալիքըշատիրականէթվում: Համաշխարհայինպատերազմիտնտեսականիմաստնայնէ, որհսկայականկոտորածներիարդյունքումդուրսենգրվումտրիլիոնավորգումարներչապահովվածմիջոցներ: Նախորդերկուպատերազմներիփորձըցույցտվեց, որնա, ովկարողացավպահպանելիրշուկանեւհարաբերականորենամփոփվածտնտեսությունը, նաէլհաղթողդուրսկգահամաշխարհայինպատերազմիցեւկունենատասնյակտարիներովառաջանցիկզարգացմանհնարավորություն: Համաշխարհայինտնտեսությանմեջազատականհրաշքիփուլնավարտվումէ: Դանշանակումէ, որօրակարգումկրկինիրականարժեքներնենՙսնունդը, էներգակիրները, առողջապահությունը, անվտանգությունը, խմելումաքուրջուրը: Սաանխուսափելիորենհանգեցնումէերեկվաարդյունավետմենեջերների, ռիելթորների, ոճաբաններիեւայլոցկրեատիվդասակարգիսրընթացվերածվելուն 21-րդդարիլյումպեն-պրոլետարիատիՙառանցիրականմասնագիտությանեւտնտեսականիրողություններիցդուրսմարդկանց: Սաարդենտեղիէունենում: Սակայնմենքդեռչենքնկատում «միջինդասակարգ» կոչվածնախագծիխորքայինգործընթացները, ինչնապահովվածէրարհեստականորեն «փչած» դոլարովեւբորսայինսպեկուլիացիաներով:
Այժմչկաայլելք, քանսկսելԻնդուստրիալիզացիա-2-ինախագիծը: Այլապեսպետությունըկքանդվիՙչկարողանալովդիմագրավելտնտեսությանմեջապադասակարգայնացվածտարրիբեռին, որըեթեներգրավվածչլինիիրականսեկտորում, երկուքայլայնկողմկհայտնվիփողոցումեւկդառնապետությունավերող: ԱյնինչԻնդուստրիալիզացիա-2-իիրականացմանդեպքումկագոյությունունենալուեւդիմակայելուհնարավորություն:
ԵվրասիայումնորՄիությունըստեղծվումէպետություններիկողմից, որոնքհակվածենդեպիկառավարմանպահպանողականհամակարգՙկողմնորոշվածդեպիուժեղառաջնորդները, որոնքվայելումենժողովրդիաջակցությունը: Սամրցակցությանհամարհիանալիեւիրականպայմաններէստեղծում: ԵթեմենքկարողանանքստեղծելպահպանողականարդյունավետՄիությունԵվրասիայում, որըհիմնվածկլինիիրականտնտեսությանվրա, ապաայդպիսիՄիությունըիրականհնարավորությունկունենաամբողջաշխարհիհամարօրինակծառայելու: Այսուհանդերձնպատակների, մշակույթներիընդհանրության, տնտեսականփոխլրացմանպատմականմիասնությամբհանդերձԵվրասիականինտեգրումըմնումէղեկավարներիեւվերնախավերիգործը: ԱյսօրՌուսաստանիքաղաքացիներըշատքիչենհասկանում, որպետությունըեւհասարակությունըսրընթացփոփոխվումենեւշատշուտովդառնալուենմիութենականտիպիպետությունեւհասարակություն: Եթեվերնախավերըլինենինտեգրմանմիակլծակը, ապավերնախավերնէլնորաստեղծմիությունըմիօրկարողենքանդել: Դրահամարէլխոսքնառաջինհերթինտեղեկատվականեւբացատրականքաղաքականությանմասինէ, որըպետություններըպարտավորենանելու:
Աչքզարնողերկրորդձախողվածուղղությունըզանգվածայինաշխարհագրականտհասություննէ: Մերժողովուրդներիմեծմասըերբեքիրենցշրջաններիցումարզերիցդուրսչիեկել, իսկմեգապոլիսներիհաջողակբնակիչներըոտքիտակենտվելԵվրոպանեւՀարավարեւելյանԱսիան, բայցչենլինումիրենցշրջկենտրոններում: ՊետքէլրջորենմտածելՌուսաստանի, նրահետտնտեսականդաշինքկազմողերկրներիներսումմիգրացիայիեւզբոսաշրջությանզանգվածայինհոսքերկազմակերպելումասին: Այլապեսմեգապոլիսներիհաջողվածբնակիչներիաչքըեւհետաքրքրություններըշարունակելուենդրսերումմնալ, իսկդապարարտհողէ «գունավորհեղափոխությունների» համար: ՀիմադառնանքՀայաստանիՀանրապետությանը:
ՌազմավարականառաջինուղղությունՙՏարանցիկինտեգրում
ՀայաստանիհամարԵվրասիականմիությանշուկաներմտնելուեւարտադրականկոոպերացիանխթանելուամենաարդյունավետմիջոցըԱբխազիայովանցնողերկաթուղուվերագործարկումնէ: ՄոսկվանեւԹբիլիսինլարվածհարաբերություններունեն: ՏարանցիկինտեգրումըխթանելումիակմիջոցըՀայաստանիլոբբիստականհնարավորություններըլիարժեքգործարկելնէ: Հայերըեզակիժողովուրդեն, որլոբբիստականլայնհնարավորություններունենթեՎրաստանում, թեՌուսաստանում, թեԵՄ-ում, թեԱՄՆ-ում: ՀույսըդնելմիայնՌուսաստանիվրաՙուղղակիանիմաստէ, որովհետեւլիարժեքքաղաքականհնարավորություններըպաշտոնականՄոսկվայիեւպաշտոնականԹբիլիսիիմիջեւդեռերկարչենվերականգնվելու: Եթետարանցիկինտեգրումըհայերիհամարդառնահամազգայինգաղափար, մասնավորապեսնրանցհամար, ովքերիվիճակիենազդելութվարկածսպետություններիուբեւեռներիքաղաքականությանվրա, վստահաբարկարելիէասել, որգործըառաջկգնա: ՏարանցիկինտեգրմանհաջողվածօրինակէԿալինինգրադիմարզիերկաթուղայինհաղորդակցությունը «մայրցամաքային» Ռուսաստանիհետ: Իրականումայստեղդժվարբանչկա: Անհրաժեշտէմիայնհայկականտնտեսականեւքաղաքականվերնախավերիմեծցանկությունը:
ԵրկրորդՙՌազմավարականնպատակ: Նորինդուստրիալիզացիա
ՀայաստանըՌուսաստանիցկտրվածլինելու, պատերազմի, ազատականբարեփոխումներիարդյունքումենթարկվեցդեինդուստրիալիզացիայի: Երբեմնիարդյունաբերականզարգացածհանրապետությունըկորցրեցարդյունաբերությանզգալիմասըեւիրինժեներատեխնիկականներուժը: Եվրասիականինտեգրումըհնարավորությունէտալիսլրջորենմտածելնորինդուստրիալիզացիաինախագծիմասին: Հասկանալիէ, որՀայաստանըմիայնակինդուստրիալիզացիաչիկարողձեռնարկել: Դրահամարչկանռեսուրսներ, չկանֆինանսներ, արդենչկափորձ: Շատսխալէկարծել, թեՄոսկվանպատրաստինախագծերեւդեղատոմսերկմատուցի: ՀայաստանըպետքէինքըստեղծինորինդուստրիալիզացիայիհամապարփակուգործնականծրագիրեւայնառաջմղիՄոսկվայում, ՄինսկումեւԱստանայում: Միամտությունէկարծելը, որԵվրասիականինտեգրմանգործարկումիցանմիջապեսհետոՀայաստանկխուժեններդրումներնուշահութաբերառաջարկները: ՀայաստանըպետքէօգտագործիիրիրականառավելությունըԻրանիեւՌուսաստանիմիջեւհաջողաշխատողտարանցիկտարածքլինելուուղղությամբ: Նկատիունենալովռուս-իրանականխոշորնավթագազայինվերջինգործարքներըՙՀայաստանըստանումէգերազանցհնարավորություններ: Այնբանից, թեկկարողանա՞Հայաստանըպատրաստելհասկանալիեւառարկայականնախագիծնորինդուստրիալիզացիայիհամար, կախվածկլինիհայկականտնտեսությանճակատագիրը: Նկատիունեցեք, որռուսաստանյանկոորպորացիաներըեւչինովնիկությունըչափազանցդանդաղաշարժեւոչճկունեն, որպեսզինրանցիցավելորդնախաձեռնողականությունսպասվի:
ԵրրորդխնդիրՙՄիջտարածաշրջանայինինտեգրում
Եվրասիականինտեգրմանգլխավորթյուրըմբռնումներիցմեկնայնէ, թեամենինչկախվածէմիությանմայրաքաղաքներիցեւկենտրոնականիշխանություններից: Ռուսաստանըչափազանցմեծերկիրէ, որպեսզիարդյունավետլուծումներսպասենքՄոսկվայիհետհարաբերություններից: Իրականումգլխավորխնդիրըտարածաշրջաններումգործընկերներգտնելնէեւ «մարզ-մարզ» եւնույնիսկ «արտադրություն-արտադրություն» մակարդակովմիջտարածաշրջանայինգործելուիվիճակինախագծերառաջմղելը: ՆորմիությանմեջՀայաստանիմարզպետներիհիմնականգործըՌուսաստանի, ԲելառուսիեւՂազախստանիմարզայինմակարդակներովուղիղկապերհաստատելըպետքէլինի: ՕրինակՍյունիքիմարզը, որտեղ 85%-ըլեռնահանքայինարդյունաբերությունիցեկամուտներնեն, պետքէուղղվիդեպիՈւրալիդաշնայինտարածաշրջան: ԳյուղատնտեսականմթերքարտադրողմարզերըմեծհնարավորույուններունենգործըներներգտնելուՌուսաստանիհյուսիսիեւՍիբիրիմարզերում: Ապրանքներիեւկապիտալիազատտեղաշարժիհնարավորությունըլուրջդռներէբացումդեպիմիությաներկրներիշուկաներ, դեպիէներգետիկռեսուրսներեւազատգործարարությանհեռանկար, առանցԵրեւանիցդուրսգալուբիզնեսանելԲրեստիցմինչեւՎլադիվոստոկ:
Գլխավորըհիշելնէ, որԵվրասիականինտեգրումըկենդանիեւդինամիկգործընթացէ, որընոր-նորէթափհավաքում, եւնա, ովավելիշուտկյուրացնիայդգործընթացիսկզբունքներնուտրամաբանությունը, նաէլկստանաառավելագույնշահույթ: Շահույթ, որնարտահայտվումէոչայնքանդրամականմիջոցներով, որքանարդյունավետպետությունեւարդարհասարակությունկառուցելուհնարավորությամբ: Պետություն, որըհենվումէմիջպետականիրականկոոպերացիայիսկզբունքներիվրաեւերաշխավորումէհարգարժան, պահանջարկվածաշխատանք, արժանապատիվծերությանապահովությունեւմիհասարակություն, որըհիմնվածէինտերնացիոնալիզմիեւդաշնայինաշխատանքինկատմամբհարգանքիվրա:
ՌուսերենիցթարգմանեցԱՐԱՄՍԱՖԱՐՅԱՆԸ
«ԱԶԳ»
