ԵՐԵՒԱՆ, «Երկիր».- Արցախի` Ատրպէյճանի բռնագրաւած տարածքներուն մէջ մնացած են առաւել քան 1480 յուշարձաններ: Անոնք այնպիսի յուշարձաններ են, զորս կարելի է համարել հայ ճարտարապետութեան ակնառու գլուխ գործոցներ։ «Երկիր»ի հետ ունեցած զրոյցի մը ընթացքին այս մասին յայտնեց պատմաբան, Արցախի Հանրապետութեան մշակոյթի նախկին նախարար, նախկին պատգամաւոր, Արցախի պետական համալսարանի դասախօս, ՀՅԴ Արցախի կառոյցի անդամ Լեռնիկ Յովհաննիսեան:
Ըստ անոր՝ Ատրպէյճան չի դադրեցներ մշակութային ցեղասպանութիւնը: Այսօր անհասկնալի ճակատագիր ունին Շուշիի Սուրբ Ղազանչեցոցը, Սուրբ Յովհաննէս Մկրտիչը` Կանաչ ժամը, Գրչավանքի վանական համալիրը եւ բազմաթիւ կոթողներ ու խաչքարեր:
«Այսօր Ադրբեջանը սկսել է իր բռնաիւրացման քաղաքականութիւնը, որը շարունակում է` Արցախի` իրեն անցած ժառանգութիւնը համարելով աղուանական: Մշակութային էթնոցիդի (ազգասպանութեան) քաղաքակութիւնը այսօր վառ արտայայտուած է մեր յուշարձանների իւրացմամբ` դրանք համարելով ուդիական: Բոլոր մասնագէտները կարող են միաբերան ասել, որ ուդիական հետք Արցախ-Ուտիք պատմական նահանգներում չի եղել, եւ Ադրբեջանը ամէն ինչ անում է, որպեզի աղաւաղի այդ եկեղեցիները, նրանց տեսքը, Շուշիի պարագայում` այն համարուի ուղղափառ` հայ-ռուսական յարաբերութիւններում լարուածութիւն ստեղծելով, այնինչ նոյն Շուշիի պարագայում, 1960-70ական թթ․ Շուշիի ռուսական ուղղափառ եկեղեցին իրենք քանդել են եւ տեղը կառուցել էին մշակոյթի տուն», ըսաւ Լեռնիկ Յովհաննիսեան:
Ան յայտնեց, որ Շուշիի Սուրբ Ղազանչեցոցը եւ Կանաչ ժամը վերանորոգման անուան տակ փակուած են, Ղազանչեցոց Ամենափրկիչի գմբէթը հանուած է, սկսած է իւրացման քաղաքականութիւնը:
«Էթնոցիդի մի ուրիշ քաղաքականութիւն էլ կայ` հայկական վիմագիր արձանագրութիւնների ոչնչացումն է: Ալիեւը իր մի այցելութեան ժամանակ ցոյց տուեց նաեւ մեր` 1682 թուականին կառուցուած` Հադրութի շրջանի Ծակուռի գիւղի Ծաղկավանք եկեղեցու յայտնի արձանագրութիւնը: Փակ է այդ ամէնը, բայց յստակ կարող ենք ասել, որ շատ չի ուշանայ, որ հայկական վիմագիր արձանագրութիւնները, հայկական պատմական ճարտարապետական յուշարձանները կը վերանան, ինչը նաեւ արել են նախկինում: Օրինակ Քաշաթաղի շրջանի Քաշունիքի հանրայայտ Լալազարի կամրջի վիմագիր արձանագրութիւնը քերել-հանել են», դիտել տուաւ Արցախի մշակոյթի նախկին նախարարը:
Ան նկատել տուաւ, որ արձանագրութիւններուն մէկ մասն ալ թշնամին կը վերացնէ պայթեցնելով զանոնք եւ կորսնցնելով հայկական հետքը: Բազմաթիւ ժայռապատկերներ եւ յուշարձաններ ալ, որոնք 1920ականներուն, Խորհրդային Հայաստանի քարտէսով պէտք է մեզի մնային, անհասկնալի հանգամանքներով յայտնուած են թշնամիին վերահսկողութեան տակ: Օրեր առաջ ալ Շուշի այցելեցին Ատրպէյճանի մօտ գործող միջազգային կառոյցներու ներկայացուցիչներ եւ դեսպաններ: Արդեօք անոնք չնկատեցի՞ն հայկական քրիստոնէական յուշարձանները, զորս թշնամին պղծած է եւ կը շարունակէ պղծել։
«Ցաւօք սրտի, մշակոյթն էլ է դարձել քաղաքականութեան մի մաս: Այսօր միջազգային կազմակերպութիւնները, որոնք կոչուած են զբաղուելու համաշխարհային ժառանգութեան պահպանութեամբ, իրենց տեղում չեն: Առաւել եւս, եթէ խօսքը վերաբերում է դեսպաններին, որոնք ունեն նաեւ քաղաքական շահախնդրութիւններ Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի հետ կապուած, բնականաբար նրանք աչք կը փակեն ամէն ինչի վրայ: Քաղաքական եւ տնտեսական շահերը շատ աւելի կարեւոր են իրենց համար, քան հայկական եկեղեցիների խեղաթիւրումը, աւերումը, պղծումը», ըսաւ Լեռնիկ Յովհաննիսեան: